Bệnh nhân COVID-19 cần lưu ý gì khi điều trị tại nhà?

Những ngày qua, trên mạng xã hội, xuất hiện hình thức bán combo (bộ, gói chứa nhiều loại) thuốc điều trị F0 tại nhà với giá từ 400.000-500.000 đồng. Ngoài ra, nhiều người cũng lùng mua các loại thuốc kháng đông, kháng viêm thủ sẵn trong nhà để F0 sử dụng. Các nhà chuyên môn cảnh báo, việc dùng thuốc điều trị không theo hướng dẫn sẽ “lợi bất cập hại”.

Đủ loại combo thuốc điều trị

Các tình nguyện viên ở quận Tân Bình mang thuốc đến hỗ trợ F0 điều trị tại nhà - Ảnh: HCDC

Chị Nguyễn Hằng (quận Bình Tân) cho biết, gần đây, trên nhóm (group) Facebook của chung cư nơi chị đang sống, có nhiều người rao bán combo thuốc điều trị COVID-19 tại nhà với đủ loại giá: 200.000, 400.000, 500.000 đồng. Trong đó, gói combo 400.000 và 500.000 đồng được khá nhiều người chọn mua vì theo người bán, đây là combo có các loại thuốc kháng viêm và kháng đông máu theo hướng dẫn của Sở Y tế TPHCM.

Xem qua combo 500.000 đồng, một bác sĩ đang công tác ở TPHCM nhận xét: “Các loại thuốc trong gói này đúng là theo hướng dẫn về thuốc điều trị F0 tại nhà của Sở Y tế TPHCM. Tuy nhiên, giá bán khá đắt. Hơn nữa, khó biết được chất lượng thuốc điều trị COVID-19 trôi nổi trên mạng. Hơn nữa, mới đây, Công an TPHCM triệt phá đường dây sản xuất hàng ngàn viên thuốc điều trị COVID-19 giả trong nhà vệ sinh”.

Được biết, toa thuốc điều trị cho F0 tại nhà được chia sẻ gần đây thường bao gồm thuốc hạ sốt, thuốc nâng cao thể trạng (vitamin, chất dinh dưỡng vi lượng, các thuốc y học cổ truyền), thuốc kháng virus, thuốc kháng viêm corticoid và kháng đông dạng uống. Trong đó, thuốc kháng viêm và kháng đông được nhiều người lùng mua thủ sẵn trong nhà để phòng trường hợp bất trắc.

Nhiều người đang mua tích trữ thuốc kháng đông và kháng viêm điều trị cho F0

Anh Lê Văn Khang (quận 6) cho biết, theo hướng dẫn của người quen, cùng với các loại thuốc thông thường, anh còn tìm mua thuốc kháng đông Rivaroxaban: “Tôi đi đến nhiều tiệm thuốc hỏi mua mà không có hoặc hết hàng. Sau đó, tôi nhờ một người quen mua giùm hộp thuốc Rivaroxaban với giá hơn 1 triệu đồng. Thuốc này chỉ dùng khi bị nặng nhưng mình cứ thủ sẵn cho yên tâm”.

Dùng thuốc phải đúng lúc, đúng liều

Trao đổi với phóng viên Báo Phụ Nữ TPHCM, các dược sĩ thuộc tổ dược lâm sàng, Khoa Dược, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cho biết, trong toa thuốc hướng dẫn điều trị F0 tại nhà cho người trên 18 tuổi của Sở Y tế TPHCM, có các thuốc corticosteroid đường uống (như dexamethason, methylprednisolon, prednisone…) được khuyến cáo dùng trong trường hợp người bệnh khó thở hoặc SpO2 (saturation of peripheral oxygen, tức độ bão hòa oxy trong máu ngoại vi, hoặc tỷ lệ hemoglobin có chứa ô-xy) dưới 95% nhưng chưa liên hệ được nhân viên y tế để hỗ trợ kịp thời.

Điều này cần được đặc biệt chú ý vì không phải người bệnh COVID-19 nào cũng nên sử dụng các thuốc này. Việc tự ý sử dụng không theo khuyến cáo có thể gây nguy hiểm.

Theo một nghiên cứu tại Anh năm 2020, dexamethason chỉ mang lại lợi ích trên những bệnh nhân phải sử dụng các biện pháp hỗ trợ hô hấp như thở oxy, thông khí cơ học xâm lấn; còn những bệnh nhân không cần hỗ trợ hô hấp, việc dùng dexamethason không cho thấy bất kỳ lợi ích nào, lại còn có thể gây hại.

Nghiên cứu cũng cho thấy, dexamethason giúp giảm tỷ lệ tử vong trên những bệnh nhân bắt đầu sử dụng thuốc sau hơn bảy ngày khởi phát triệu chứng hơn là đối với những bệnh nhân vừa mới khởi phát triệu chứng. 

Bác sĩ Học viện Quân y tham gia Trạm y tế lưu động đến khám chữa bệnh tại nhà cho người mắc COVID-19 ở phường 14, quận Tân Bình - Ảnh: Hoàng Tuyết

Các thuốc corticosteroid có thể gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như tăng đường huyết, xuất huyết tiêu hóa, nhiễm trùng thứ phát, rối loạn tâm thần… Vì vậy, những bệnh nhân vốn đã có sẵn những bệnh nền như đái tháo đường, viêm loét dạ dày, tiền căn xuất huyết tiêu hóa cần thận trọng khi dùng các thuốc này và cần được nhân viên y tế tư vấn.

Các dược sĩ tổ dược lâm sàng nói trên cảnh báo: “Việc bệnh nhân tự ý mua thuốc, dùng các thuốc corticosteroid không đúng thời điểm, không đúng liều có thể gây ức chế đáp ứng miễn dịch ở người bệnh, làm giảm khả năng loại bỏ virus ra khỏi cơ thể. Điều này có thể gây hại, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của bệnh khi mà virus tăng sinh và cơ thể cần miễn dịch để chống lại chúng”.

Toa thuốc điều trị COVID-19 tại nhà của Sở Y tế TPHCM có đề cập đến các loại thuốc kháng đông đường uống (rivaroxaban, apixaban và dabigatran) nên nhiều người đã tìm mua để dùng cho F0. Tuy nhiên, loại thuốc này được dùng cho người có triệu chứng sớm của suy hô hấp (cảm giác khó thở, SpO2 dưới 95%) và chưa liên hệ được nhân viên y tế để được hướng dẫn, hỗ trợ.

Tổ dược lâm sàng hướng dẫn: “Khi gặp tình trạng suy hô hấp và đã tự mua thuốc kháng đông uống, người bệnh cần liên hệ với các cơ sở y tế để được hỗ trợ sớm nhất. Không tự điều trị bằng kháng đông uống kéo dài và khi đến cơ sở y tế, phải thông báo cho nhân viên y tế biết loại cũng như liều thuốc kháng đông và thời điểm uống thuốc”.

Bệnh nhân COVID-19 cách ly tại nhà cũng rất cần được tư vấn tâm lý để yên tâm điều trị. (Trong ảnh: Bác sĩ tư vấn cho bệnh nhân qua điện thoại) - Ảnh: Phạm An

Người nhiễm COVID-19 có tiền sử bản thân hay gia đình bị huyết khối, béo phì, mang thai, suy tim, tuổi trên 70, ung thư hoạt động hay phẫu thuật lớn trong ba tháng gần đây cần sinh hoạt lành mạnh, duy trì vận động, luyện tập đều đặn với cường độ vừa phải phù hợp với tình trạng sức khỏe, tránh bất động để tránh gây tăng đông máu.

Người nhiễm COVID-19 cũng cần lưu ý các biểu hiện của hiện tượng đông máu như đau đầu dai dẳng, dữ dội, các triệu chứng thần kinh khu trú, khó thở hoặc đau ngực, đau bụng, đau và phù. Các triệu chứng này thường biểu hiện ở mức độ nặng, dai dẳng và tái diễn. Khi gặp những tình trạng này, cần liên hệ ngay với nhân viên y tế để được hướng dẫn, hỗ trợ.

Không nên đo SpO2 bằng đồng hồ, điện thoại

Các bác sĩ khuyến cáo, việc xác định chỉ số SpO2 rất có ý nghĩa trong việc theo dõi, điều trị cho F0 tại nhà. Tuy nhiên, không ít người đã gặp rắc rối vì dùng thiết bị đúng nhưng đo sai cách hoặc dùng đồng hồ, điện thoại để đo.

Các F0 điều trị tại nhà nên dùng thiết bị chuyên dụng để đo chỉ số SpO2 thay vì đồng hồ, điện thoại - Ảnh: Bảo Tùng

Theo các bác sĩ, việc đo chỉ số SpO2 bằng đồng hồ, điện thoại cho kết quả không chính xác, dẫn đến hiểu sai tình trạng bệnh. Ví dụ, đo trên điện thoại cho kết quả chỉ số SpO2 dưới 95%, bệnh nhân lầm tưởng đây là kết quả đúng nên sử dụng thuốc dexamethason. Điều này không giúp ích cho bệnh nhân mà ngược lại còn làm giảm khả năng loại bỏ virus ra khỏi cơ thể hoặc khiến tình trạng bệnh phức tạp hơn do sử dụng thuốc không đúng thời điểm.

Theo thạc sĩ - bác sĩ Phan Vũ Anh Minh (Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM), hiện nay, trên đồng hồ, điện thoại đều có ứng dụng (app) đo SpO2 nhưng hầu hết cho kết quả không chính xác. Do đó, không nên dùng các app này để đánh giá tình trạng bệnh. Chính nhà sản xuất các app này cũng nhấn mạnh trong phần mô tả app rằng “không được sử dụng các kết quả đo này vào mục đích lâm sàng”.

Thạc sĩ - bác sĩ Phan Vũ Anh Minh khuyến cáo: “Các bệnh nhân F0 không nên dùng app trên đồng hồ, điện thoại để thay thế thiết bị đo SpO2 chuyên dụng”. 

Thanh Huyền - Sơn Vinh