Bên thềm giếng xưa

Mẹ tôi kể, ngày ông từ chiến trường trở về, ông cùng bà cất ngôi nhà ngói thay thế ngôi nhà tranh. Thợ đào cái giếng nhỏ dưới gốc nhãn, ông không muốn bà phải vất vả đi gánh nước nơi giếng khơi của làng, mãi tít xóm xa.

Giếng chừng mươi mét, vừa chạm đáy lộ ra những phần đất sét, các mạch ngầm như được lọc sẵn từ dưới lòng đất tua tủa phun ra. Gạch xếp xung quanh thành giếng, thỉnh thoảng có tán dương xỉ bén rễ mọc lên.

Ngày đó, tôi còn là đứa trẻ lên 5, kiễng chân mới cao được bằng bờ giếng, tôi muốn nhìn xuống xem mẹ vừa múc gầu nước có gì dưới đó mà mát, mà trong. Cả một giếng nước sóng sánh, mẹ múc bao nhiêu chiếc gầu bằng sắt cũng chẳng thể nào cạn được. 

Những ngày trời đổ mưa rồi lại rẽ mây xanh trong vắt, mẹ đi nhổ mạ về, vừa đặt quang gánh cạnh cầu ao, múc gầu nước mát, mẹ rửa chân cho tan lớp bùn đất. Anh tôi đi đồng về, bỏ giỏ cua xuống đất, thả chạc gầu múc nước dội từ đầu xuống chân.

Nước giếng trong, giọt bắn tung tóe. Tôi cười xòe mỗi lần anh kêu “Mát quá Na ơi!”, anh lại thả dây chạc nhanh thoăn thoắt, miệng hát yêu đời. Tuổi thiếu niên, chắc ngày ấy, anh chẳng bao giờ nghĩ, cuộc đời mình sẽ vất vả mai sau. 

Chị tôi có mái tóc dài mượt như nhung. Chiều lưng lửng nắng, chị đi cắt cỏ trên đồng về, bà nấu nước bồ kết pha trong chiếc thau nhôm đặt nơi thềm giếng. Chị cúi đầu xuống, tôi múc nước bằng chiếc gáo dừa, dội nhẹ vào mái tóc cho chị gội đầu.

Nước chảy tới đâu, tóc chị mịn thành thớ đen tuyền thật đẹp. Chị quay mái tóc cho khô, rồi búi tạm lên cao để giặt nốt bộ quần áo còn phơi trên sào cho ráo nước. 

Tôi chạy ra ngõ chơi nhảy dây với đám bạn cùng xóm, mồ hôi vã ra như tắm, tôi chạy về nhà, thả dây chạc, múc ít nước từ dưới giếng. Xoay chiếc gầu sắt chỗ nào không mẻ, đặt miệng vào, uống từng ngụm nước ừng ực mát trong.

Những buổi tối có trăng, chị tôi rửa chén khi cả nhà vừa ăn bữa tối, chiếc gầu gieo xuống dưới lòng giếng, tan loãng mất vầng trăng. Chị bảo tháng sau đi lấy chồng, chị sẽ rất nhớ Na, nhớ mọi người, nhớ không gian cả nhà vui vầy bên bờ giếng.

Chị nhớ những ngày giáp tết, chị rửa lá dong cho bà gói bánh chưng. Chị nhớ ngày mùa đông, nước dưới giếng chẳng những không lạnh mà còn lan hơi ấm. 

Chị tôi đi lấy chồng, ở bên kia sông - nơi mẹ tôi cũng từng từ bên đó dắt tôi trở về quê ngoại. Bên kia sông người ta dùng bể nước hứng mưa, người ta dùng nước sông thay nước giếng.

Ngày chị đi lấy chồng, bên bờ giếng, tôi đã khóc vì nhớ chị - người hay cõng tôi đi chơi những đêm trăng tròn. Bao chàng trai làng ngỏ lời mà chị chẳng ưng. Duyên số ghép chị xe tóc thề với anh Toan đi bộ đội về, vỏn vẹn có dăm ngày gặp mặt.

Thời gian khe khắt, cuộc sống chảy trôi. Ông bà tôi theo tổ tiên về với mây trời. Mẹ tôi công việc xoay chiều bận rộn, vẫn ngược xuôi giữa muôn màu cuộc sống, mong đổi lấy những ngày ấm no. Nơi giếng khơi trong chẳng bao giờ gạn đục, bao nhiêu chiếc gầu múc mẻ miệng rồi đổ vào thau những dòng nước mát.

Bác Cả cũng đã già, tóc bác bạc trắng như ông hồi trước. Bác dùng nước máy tiện lợi hơn cho sinh hoạt gia đình. Chiếc giếng khơi đứng chơ vơ một mình bên gốc nhãn.

Tôi về thăm lại chốn xưa và soi mình xuống lòng giếng, bóng nước hiện lên bao ký ức thân thương. 

Thanh Nga