Bảy Núi nhộn nhịp mùa đường thốt nốt

Cả tháng nay, cứ đều đặn mỗi ngày 2 buổi, anh Chau Phol (thị xã Tịnh Biên) mang dụng cụ men theo đường mòn ra cánh đồng thốt nốt gần nhà để lấy nước thốt nốt về nấu đường.

Anh cho biết, nước thốt nốt được lấy từ bông chứ không phải từ trái. Cây thốt nốt rất cao, có cây cao trên 15m nên muốn lấy nước, phải dùng những cây tre dài có nhiều nhánh làm thang, leo lên ngọn.

Để lấy nước, người ta cắt phần ngọn của bông, nước sẽ từ nhị (phần lõi của bông đực) chảy ra và được hứng bằng ống tre hoặc bình nhựa. 1 ngày sau, người ta tiếp tục leo lên lấy nước, đổi bình và tiếp tục cắt cuống bông ngắn dần cho đến khi hết bông.

Sở hữu 30 cây thốt nốt, trung bình mỗi ngày, anh Chau Phol thu được khoảng 150 lít nước và nấu ra được 23 - 25kg đường thốt nốt.

Mật thốt nốt tươi được lấy từ cây thốt nốt

Chị Neang Nô Xanh (thị xã Tịnh Biên) cho biết, khi lấy về, phải đem nước thốt nốt nấu liền để không bị chua. Do đó, người ta phải xây lò nấu đường gần nơi lấy nước thốt nốt. Sau khi lấy nước từ trên cây cao xuống, người ta lọc nước qua miếng màng mỏng cho sạch bông, bụi, côn trùng rồi cho vào chảo lớn, nấu trong khoảng 6-7 giờ để nước mật này cô đặc thành đường.

Theo chị, trong mùa nắng, cứ 6-7 lít nước thốt nốt nấu được 1kg đường, còn mùa mưa thì phải nấu khoảng 10 lít nước mới ra 1kg đường.

Người có kinh nghiệm chỉ cần nếm nước thốt nốt là biết được hàm lượng của đường bên trong. Mẻ đường chất lượng hay không tùy thuộc vào kinh nghiệm của người nấu. Trong lúc nấu, phải khuấy và vớt bọt liên tục cho đến khi đường có màu vàng tươi là đạt yêu cầu. Khi đó, người ta nhấc chảo ra khỏi lò để tránh bị khét.

Mùa lấy nước để nấu đường thốt nốt thường bắt đầu từ tháng Mười một âm lịch, kéo dài trong khoảng 6 tháng. Đây là khoảng thời gian mà nước thốt nốt rất ngọt, cho lượng đường nhiều.

Nếu mùa khô kéo dài, việc lấy nước mật, nấu đường có thể kéo dài đến 8 tháng. Khoảng 10 năm tuổi, cây thốt nốt mới ra bông, bông chỉ ra trong 3-4 tháng và nước có lượng đường rất ít. Cây càng già, càng cho nhiều nước và lượng đường càng cao. Cây thốt nốt từ 30-40 năm tuổi hầu như ra bông, cho trái quanh năm.

Cây thốt nốt không chỉ cho nước mật ngọt để nấu đường. Hầu như mọi bộ phận của cây thốt nốt đều có giá trị sử dụng, gồm mầm, thân cây, lá, trái.

Nhiều sản phẩm từ cây thốt nốt đã ra đời, được chính quyền hỗ trợ để trở thành sản phẩm OCOP (thuộc chương trình quốc gia Mỗi xã 1 sản phẩm) như rượu thốt nốt, nước thốt nốt, chè, thạch thốt nốt, tranh lá thốt nốt, bánh bò thốt nốt, thốt nốt rim, mứt thốt nốt, nước màu thốt nốt…

Đường thốt nốt thành phẩm hiện được phân phối trực tiếp hoặc trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử, giá trên dưới 100.000 đồng/kg tùy thời điểm. Đây là động lực giúp người dân vùng Bảy Núi giữ gìn nghề truyền thống, ổn định kinh tế, góp phần lưu giữ nét văn hóa độc đáo của địa phương.

Tháng 2/2024, nghề làm đường thốt nốt của đồng bào dân tộc Khơ Me ở huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên của tỉnh An Giang đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thuộc nghề thủ công truyền thống.

Tuệ Nhi