Bất chấp cảnh báo, vẫn để vỡ đập

Sau vụ vỡ đập gyps (bã, quặng) thải ở nhà máy sản xuất phân bón Diamon phốt-phát số 2 (viết tắt DAP số 2), thuộc Công ty cổ phần DAP số 2 - Vinachem ở H.Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai, trả lời trên một số phương tiện truyền thông, lãnh đạo nhà máy cho rằng, đây là sự cố “bất khả kháng”, nhưng theo tài liệu chúng tôi thu thập được thì nguy cơ vỡ đập đã được cảnh báo từ trước.

Vị trí xảy ra sự cố vỡ đập thải của nhà máy DAP 2 Lào Cai - Ảnh: Bích Hợp

Nhiều lần phát hiện rò rỉ

Đến ngày 13/9, nguyên nhân vỡ đập ở nhà máy phân bón DAP số 2 vẫn chưa được công bố. Lãnh đạo một đơn vị thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) cho biết, bộ đã cử một đoàn công tác đến nhà máy này kiểm tra hậu quả nhưng không phụ trách điều tra nguyên nhân vỡ đập. “Công an tỉnh Lào Cai vẫn đang khẩn trương xác định nguyên nhân và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến sự cố vỡ đập” - vị này thông tin thêm.

Trao đổi với chúng tôi, nhiều chuyên gia về môi trường nhận định, do bờ đập được xây bằng đất có độ dốc lớn nhưng kỹ thuật thi công không tốt nên sau những đợt mưa kéo dài, nước thải ngấm qua thành đập, dẫn đến vỡ đập. Một chuyên gia nhận định, có thể thành đập đã bị rò rỉ lâu ngày nhưng không được khắc phục.

Nhận định trên khá trùng khớp với các thông tin về quá trình kiểm tra của các cơ quan quản lý môi trường đối với công trình hồ chứa bã thải ở nhà máy phân bón DAP số 2. Cụ thể, sau khi mới hoàn thành xây dựng và gửi hồ sơ để xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường cho Bộ TN-MT, vào giữa tháng 3/2017, công trình này đã xảy ra sự cố vỡ đường ống thu hồi nước rỉ gyps.

Sự cố này làm chết nhiều cá ở khu vực xã Xuân Giao, H.Bảo Thắng. Đến đầu tháng 3/2018, sau khi kiểm tra hiện trường, đoàn công tác của Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) nhận thấy khu vực đập vẫn có dấu hiệu không đảm bảo an toàn nên yêu cầu phải gia cố toàn bộ thành đê bãi bã thải để tránh rò rỉ, sạt lở.

Đầu tháng 5/2018, Sở TN-MT tỉnh Lào Cai lại phát hiện nước rỉ gyps tiếp tục rò rỉ ra môi trường. Đầu 8/2018, Tổng cục Môi trường có thông báo đề nghị hoàn tất các công đoạn trong hồ sơ hoàn thành công trình bảo vệ môi trường nhưng đến thời điểm xảy ra vỡ đập, Công ty cổ phần DAP số 2 - Vinachem vẫn chưa có báo cáo khắc phục.

Phải di dời dân phía dưới đập

Theo báo cáo của đoàn công tác thuộc Bộ TN-MT, sự cố vỡ đập bã thải ở nhà máy phân bón DAP số 2 xảy ra lúc 12g10 ngày 7/9/2018. Khu vực xảy ra sự cố nằm cạnh Tỉnh lộ 151 theo hướng đi về H.Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Thân đập bị vỡ được xác định có chiều dài khoảng 45m. Đến 12g50 cùng ngày, khối lượng nước và bùn thải tràn ra môi trường ước tính khoảng 45.000m3. Nước thải có đặc tính a-xít, với độ pH = 1,9 tràn theo hai hướng ra môi trường, trong đó có một hướng chảy ra sông Hồng.

Sau sự cố, UBND tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo dừng toàn bộ các hoạt động sản xuất của nhà máy có phát sinh nước thải, chất thải rắn và khoanh vùng khu vực bị ảnh hưởng. Lực lượng quân đội và công an cũng được huy động đến hiện trường tham gia khắc phục sự cố. Người dân các xã dọc hai bên dòng chảy có nước thải do sự cố được thông báo không bơm nước phục vụ sinh hoạt và tưới tiêu.

Công ty để xảy ra sự cố đã sử dụng gần 500 tấn vôi bột để trung hòa a-xít trên các suối bị ô nhiễm. Theo kết quả đo nhanh pH dọc các dòng suối bị ô nhiễm của Tổng cục Môi trường và Sở TN-MT tỉnh Lào Cai, nước mặt trên các suối bị ô nhiễm đều có pH. Hiện Sở TN-MT tỉnh Lào Cai đang tiếp tục khảo sát chất lượng nước mặt trên các suối bị ô nhiễm và nước mặt sông Hồng nhằm phát hiện và xử lý kịp thời.

Tính đến chiều 13/9 có tổng cộng 39 hộ dân nằm phía dưới nhà máy bị ảnh hưởng bởi sự cố vỡ đập gyps. Nhiều khả năng, những hộ dân phía dưới đập gyps của nhà máy phải di dời.

Trung Thanh - Hoàng Nhiên