Bảo vệ chủ quyền biển Đông bằng biện pháp chính trị ngoại giao

“Việc Trung Quốc rút giàn khoan và tàu hộ tống ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam có thể là một biểu hiện của sự thận trọng, là một động thái có toan tính để ngăn chặn Mỹ và các cường quốc khác hợp sức lại”.

Đây là nhận định của GS. Baladas Ghoshal, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Nam Á và Đông Nam Á, ĐH Jawaharlal Nehru, Ấn Độ tại hội thảo quốc tế Những khía cạnh pháp lý liên quan đến sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển Việt Nam, tổ chức hôm nay 26/7 tại TP.HCM.

Theo ông, ASEAN đang ngày một đoàn kết hơn và ngày càng mạnh hơn trong việc đối phó với Trung Quốc. Tiếng nói của ASEAN đã góp phần kiềm chế tham vọng của Trung Quốc, tuyệt nhiên không thể sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực. Với Việt Nam, “lựa chọn hòa bình duy nhất của Việt Nam là theo đuổi thủ tục trọng tài quốc tế” hoặc “nộp đơn lên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc” cùng ASEAN và Trung Quốc ký COC là giải pháp tốt nhất.

Ông cũng cho rằng, “không quốc gia nào ủng hộ hành động của Trung Quốc, mặc dù đều mong muốn Việt Nam - Trung Quốc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình”.

TS.Nguyễn Hùng Sơn đến từ Viện nghiên cứu Biển Đông và GS. Andrea Margelleti, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quốc tế, Italia cùng đề cập vai trò của ASEAN trong việc giải quyết hòa bình các tranh chấp lãnh thổ, biên giới và các vùng thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán trên biển Đông. Hai diễn giả đều chung nhận định rằng, với vai trò là tổ chức quốc tế liên chính phủ của khu vực, ASEAN phải là trung tâm điều phối và hoà giải các tranh chấp giữa các quốc gia thành viên cũng như tranh chấp giữa các quốc gia thành viên với các quốc gia ngoài ASEAN trong đó có Trung Quốc.

Do vậy, ASEAN cần phải phát huy “quyền lực mềm” của ASEAN và khẩn trương cùng với Trung Quốc tiến tới ký kết COC - là công cụ pháp lý khu vực quan trọng nhất để giải quyết hòa bình các tranh chấp liên quan. Để làm được điều này, ASEAN cần học tập kinh nghiệm của EU trong giải quyết tranh chấp để vận dụng vào việc xây dựng COC cũng như tiến hành thúc đẩy giải quyết hoà bình các tranh chấp quốc tế.

Luật gia Veeramalla Anjaiah, Phó Tổng biên tập Daily Jakarta Post, Indonesia nhấn mạnh thêm, ASEAN cần nhanh chóng đoàn kết, thống nhất, đồng thuận để cùng Trung Quốc ký COC nhằm góp phần ngăn ngừa và giải quyết hiệu quả các tranh chấp. Đồng thời ASEAN cần vận động các quốc gia ngoài khối như Mỹ, Nhật Bản, Úc… ủng hộ trong tiến trình giải quyết hòa bình các tranh chấp trên Biển Đông với Trung Quốc. Ngoài ra, theo ông, Việt Nam cũng có thể đưa vụ việc ra giải quyết tại một tòa án nội bộ để giải quyết.

TS.Trần Phú Vinh nói rằng vụ việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981, Việt Nam đã sử dụng các biện pháp ngoại giao nhưng Trung Quốc đã không đàm phán thiện chí với Việt Nam. Việt Nam có thể yêu cầu Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc hoặc yêu cầu Toà án Công lý quốc tế (ICJ) ra kết luận với câu hỏi: Trung Quốc đặt giàn khoan, sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam có phù hợp luật quốc tế hay không? Đây là một biện pháp nên được sử dụng.

Tại hội thảo, các học giả đã thống nhất nhận định rằng, các biện pháp chính trị ngoại giao là giải pháp đặc biệt quan trọng được quy định trong luật quốc tế và cụ thể là Điều 33 khoản 1 của Hiến chương Liên Hợp quốc, một văn bản có giá trị pháp lý cao nhất trong luật quốc tế. Chính vì vậy, phần lớn các tranh chấp quốc tế từ trước đến nay, trong đó có tranh chấp về lãnh thổ đã được các quốc gia sử dụng biện pháp chính trị ngoại giao để giải quyết.

Hội thảo quốc tế Những khía cạnh pháp lý liên quan đến sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển Việt Nam do Hội Luật gia Việt Nam phối hợp với trường Đại học Luật TPHCM tổ chức tại Hội trường Thống Nhất, TP.HCM, với sự tham gia của 30 học giả hàng đầu về luật quốc tế và luật biển từ nhiều quốc gia.

Lynh Vy