Báo động chiêu trò dùng tiền chất để qua mặt cảnh sát của các băng nhóm ma túy ở Đông Nam Á

Tháng 7 năm ngoái, một container hàng đã làm dấy lên nhiều nghi ngờ ngay khi nó vừa được vận chuyển đến miền Tây Bắc Lào. Giấy tờ liên quan đến container này cho thấy nó chứa 72 tấn hàng, gồm những chiếc thùng màu xanh bên trong đựng propionyl clorua - một hóa chất không nằm trong danh mục cấm của Ban Kiểm soát ma túy quốc tế (INCB) nhưng có thể sử dụng để chế tạo ra ma túy tổng hợp - và điểm đến cuối cùng của nó là một vùng thuộc miền Bắc Myanmar, nổi tiếng là một nơi sản xuất ma túy tổng hợp với quy mô công nghiệp.

Container chở 72 tấn hóa chất propionyl clorua bị bắt giữ ở Lào vào tháng 7/2020

Bên mua lô hàng nói trên là một nhà môi giới có trụ sở tại địa bàn do Quân đội bang Wa hợp nhất - một lực lượng dân quân ở Myanmar đã bị cáo buộc tạo thu nhập bất chính từ việc bán ma túy trong nhiều năm qua - kiểm soát.

Thế nhưng, các quan chức địa phương đã không nghe nói về sự liên quan của propionyl clorua đến ma túy trước đó. Về mặt hóa học, propionyl clorua thuộc nhóm tiền chất, tức là một hợp chất có thể tham gia phản ứng hóa học để tạo ra một hợp chất khác. Trên thực tế, hóa chất này lại không nằm trong danh sách 30 tiền chất được Ban Kiểm soát ma túy quốc tế (INCB) cấm sử dụng để sản xuất ma túy trái phép hoặc các chất gây nghiện có tác động đến thần kinh. Cũng chẳng ai thật sự quan tâm đến việc kiểm tra hàng hóa trong container nói trên, mặc dù nó có hành trình di chuyển khá lạ, đó là đi lòng vòng qua các nước châu Á thay vì đi theo đường bộ trực tiếp từ Trung Quốc vào.

Ban đầu, container propionyl clorua trên được vận chuyển bằng tàu thủy, đi từ Giang Tô - một một tỉnh ven biển của Trung Quốc, phía Bắc Thượng Hải - đến thành phố cảng Laem Chabang của Thái Lan, gần Bangkok. Từ đây, lượng hóa chất này lại được vận chuyển ngược lên phía Bắc Thái Lan bằng đường bộ để đến huyện Huay Xai của Lào - nơi được ngăn cách với Thái Lan bởi sông Mê Kông.

Khi phát hiện ra lô hàng nói trên, các nhà chức trách Lào đã quyết định gọi cho Jeremy Douglas - đại diện khu vực của Văn phòng Liên Hợp Quốc (LHQ) về ma túy và tội phạm (UNODC) với nhiệm vụ giúp các nước ở Đông Á và Thái Bình Dương chống hoạt động tội phạm xuyên quốc gia - để xin ý kiến.

Douglas đã rất ngạc nhiên và yêu cầu các quan chức Lào thu giữ lô hàng này, vì ông biết rằng propionyl clorua có thể được sử dụng để sản xuất fentanyl - một loại ma túy tổng hợp mạnh và nguy hiểm vốn đã tàn phá nước Mỹ trong những năm gần đây, và ephedrine - thành phần chính trong methamphetamine (ma túy đá). Sở dĩ propionyl clorua không có trong danh sách cấm của INCB vì nó có nhiều mục đích sử dụng hợp pháp khác, chẳng hạn như sản xuất hóa chất nông nghiệp và dược phẩm. Tuy nhiên, INCB khuyến nghị các quốc gia nên “giám sát đặc biệt” việc sử dụng hóa chất này.

Propionyl clorua có thể dùng để sản xuất ma túy tổng hợp

Cho đến tháng 4 năm nay, khi Douglas và các quan chức Thái Lan trình bày về propionyl clorua tại một hội nghị về ma túy ảo do Ủy ban Ma túy toàn cầu thuộc LHQ tổ chức, thì tin tức liên quan đến việc tịch thu lô hóa chất này mới được tiết lộ.

Các nhà chức trách Lào đã tình cờ phát hiện được một bằng chứng hiển nhiên cho thấy, đằng sau ngành công nghiệp ma túy tổng hợp trị giá hàng tỷ USD của châu Á, có thể có những ông trùm đã qua mặt được lực lượng an ninh của khu vực sông Mê Kông bằng cách sử dụng nhiều loại hóa chất không được kiểm soát để tạo ra ma túy tổng hợp.

Trong năm 2020, các nhà chức trách ở các nước Đông Á và Đông Nam Á đã thu giữ 175 tấn ma túy, một con số kỷ lục, bất bất chấp đại dịch COVID-19, theo dữ liệu sơ bộ của UNODC. Trong khi đó, số lượng ephedrine, pseudoephedrine và phenyl-2-propanone (P2P) - những hóa chất phổ biến nhất được sử dụng để sản xuất ma túy đá - thì lại không đáng kể, chỉ khoảng 600kg ephedrine và 10 triệu viên pseudoephedrine.

Vì vậy, các chuyên gia đã đưa ra giả thuyết rằng, rất có thể các tổ chức sản xuất ma túy phi pháp đang nhập khẩu các hóa chất như propionyl clorua và thuê các nhà hóa học hàng đầu thế giới để chế tạo ra một thành phần đặc biệt phục vụ cho việc sản xuất ma túy nhằm qua mắt các cơ quan chức năng. Những loại tiền chất như propionyl clorua được bán hợp pháp nhưng cũng hay bị lạm dụng để sản xuất ra các loại dược phẩm hoặc ma túy bất hợp pháp.

Cuối năm 2019, các nước Thái Lan, Trung Quốc, Myanmar, Lào, Campuchia và Việt Nam đã triển khai một chương trình ​​chia sẻ thông tin tình báo - có tên Chiến dịch Tam giác vàng 1511 - nhằm chống tội phạm buôn bán ma túy và tiền chất qua biên giới chung. Và từ tháng 12/2019 đến tháng 12/2020, các đội đặc nhiệm đã bắt giữ hơn 16.000 người, thu giữ gần 450 triệu viên ma túy đá, hơn 34.000kg ma túy tổng hợp và hơn 1 triệu kg tiền chất, theo báo cáo của các quan chức Thái Lan tại hội đồng LHQ.

Nhất Nguyên (theo CNN)