Bản sắc anh hùng: Dấu ấn một thời đại

Thập niên 80, ở châu Á, “bọn con trai phát cuồng vì Sommer, Vương Tổ Hiền, và cả Sophie Marceau, Hee Nana, chúng tôi thì mê mẩn Remington Steele, Tom Cruise, Richard Gere và các anh trong nhóm New Kids on the Block. Nhưng dù là nam hay nữ, những người trẻ tuổi lúc đó đều có một bộ phim mình thích nhất. Với chúng tôi, đó chính là Bản sắc anh hùng”.

Đó là những câu nói đầu tiên trong bộ phim Reply 1988 đình đám của Hàn Quốc, một bộ phim “quay ngược thời gian” về thời thanh xuân của một thế hệ thanh niên Hàn Quốc nói riêng và cả châu Á nói chung vào những năm 80, 90 của thế kỷ trước. Và trong những hồi ức đẹp đẽ ấy, không thể không kể đến Bản sắc anh hùng của đạo diễn Ngô Vũ Sâm, một bộ phim gần như đã đi vào ký ức của biết bao thế hệ khán giả. Đạo diễn Ngô Vũ Sâm đã đem đến cho khán giả một câu chuyện bi thương, cảm động về tình nghĩa huynh đệ, với hình tượng những nhân vật anh hùng trọng anh hùng nhưng không kém phần mạnh mẽ, bạo liệt thông qua nhiều pha hành động vừa đẫm máu, vừa hoa mỹ.

Bước ngoặt của điện ảnh Hồng Kông 

Bản sắc anh hùng là bộ phim Hồng Kông được Ngô Vũ Sâm bắt tay sản xuất lần đầu tiên năm 1986, các phần hai và ba lần lượt được sản xuất năm 1987 và 1989.

Trước đó, thập niên 60, 70, điện ảnh Hồng Kông hầu như được biết đến với sự thống trị của ba dòng phim chính được ví như “kiềng ba chân”: phim tình cảm lâm ly chuyển thể từ những tiểu thuyết của Quỳnh Dao, phim hài và phim võ thuật (tiêu biểu là Lý Tiểu Long). Trong đó, Ngô Vũ Sâm là đạo diễn nổi tiếng được mệnh danh là "ông vua phim hài kiếm hiệp" với hàng loạt bộ phim ăn khách như Thiết hán nhu tình năm 1974 (kết hợp với Thành Long), Thiếu Lâm môn năm 1975, Phát tiễn hàn năm 1977…

Đáng tiếc, do tính chất đặc thù của những áp lực về thương mại ở điện ảnh Hồng Kông thời kỳ đó, cho đến giữa thập niên 80, sự nghiệp của Ngô Vũ Sâm ngày một xuống dốc bởi việc sản xuất ồ ạt và khai thác cạn kiệt những bộ phim “câu khách” khiến phim của ông thiếu sự sáng tạo. Những thất bại liên tục về doanh thu khiến ông cảm thấy sự nghiệp của mình dường như đã chấm dứt, ông chuyển về Đài Loan sinh sống, tạm rời xa điện ảnh.

Tuy nhiên, đến năm 1986, định mệnh đã đến với cuộc đời của đạo diễn họ Ngô khi nhà sản xuất phim danh tiếng thời đó là Từ Khắc tìm đến ông và mong muốn ông tái xuất với bộ phim Bản sắc anh hùng. Ngô Vũ Sâm ngay lập tức đồng ý. Đây có thể coi là bước ngoặt lịch sử quan trọng nhất trong cuộc đời làm phim của ông cũng như của cả nền điện ảnh Hồng Kông nói chung.

Ngay từ khi ra mắt, Bản sắc anh hùng đã phá vỡ mọi kỷ lục phòng vé của Hồng Kông và trở thành phim bom tấn ở châu Á

Ngay từ khi ra mắt, Bản sắc anh hùng đã phá vỡ mọi kỷ lục phòng vé của Hồng Kông và trở thành phim bom tấn ở châu Á. Với sự xuất hiện của “tam kiệt” điện ảnh thời đó là Địch Long, Châu Nhuận Phát và Trương Quốc Vinh, phim đã mở đầu và định hình một phong cách mới cho thể loại phim hành động xã hội đen huyền thoại, mở ra một thời kỳ hoàng kim đưa tầm điện ảnh Hồng Kông sánh ngang với Hollywood và các cường quốc điện ảnh tầm cỡ thế giới. 

Sự thành công vang dội của Bản sắc anh hùng cũng đã một bước đưa tên tuổi của Châu Nhuận Phát trở thành siêu sao võ thuật hàng đầu của điện ảnh châu Á. Hình tượng Phát ca trong chiếc áo choàng, cặp kính đen, nụ cười nửa miệng và đặc biệt là khả năng bắn súng “hai tay như một” trong Bản sắc anh hùng gần như trở thành kinh điển của dòng phim xã hội đen không chỉ Hồng Kông mà của cả thế giới, trở thành nguồn cảm hứng cho cả những bộ phim hành động Hollywood sau này của các đạo diễn lẫy lừng như Robert Rodriguez, Quentin Tarantino và anh em Wachowski…

Năm đó, ngoài Địch Long vốn đã là diễn viên danh tiếng, Bản sắc anh hùng cũng đưa tên tuổi của Trương Quốc Vinh lên tầm ngôi sao hạng A được nhiều người biết đến, từng bước trở thành diễn viên có tầm ảnh hưởng nhất Hồng Kông, để có thêm những tác phẩm đỉnh cao trong sự nghiệp ở giai đoạn thập niên 90 như: A Phi chính truyện, Đông Tà Tây Độc, Xuân Quang xạ tiết, Bá Vương biệt Cơ...

Diễn xuất đỉnh cao của bộ ba Địch Long, Châu Nhuận Phát và Trương Quốc Vinh đã góp phần lớn trong thành công của bộ phim

Thành công của Bản sắc anh hùng cũng mở đầu cho sự hợp tác thành công của cặp bài trùng Từ Khắc - Ngô Vũ Sâm với một loạt tác phẩm đình đám sau này như Điệp huyết song hùng, Tung hoành tứ hải, Biến kiểm... Tiếng tăm của đạo diễn họ Ngô cũng dần vượt xa khỏi xứ Cảng thơm và được cả Hollywood kính nể.

Năm 2005, Bản sắc anh hùng được bình chọn là bộ phim xếp thứ hai trong danh sách 100 phim hay nhất của điện ảnh Hoa ngữ trong 100 năm qua. 

Dấu ấn một thời đại

Hơn 30 năm dường như là con số đủ để mọi hào quang khó giữ được sự huy hoàng một cách nguyên vẹn. Nhiều người cho rằng, dòng phim xã hội đen Hồng Kông cho đến nay gần như suy yếu dần và chỉ còn lại những tàn dư của một quá vãng vàng son. 

Sự thực là điện ảnh Hương Cảng trong những năm qua nhiều lần rơi vào khủng hoảng. Cuối những năm 90, cuộc khủng hoảng tài chính Đông Á đã kéo nền kinh tế Hồng Kông đến bên bờ vực, điện ảnh xứ Cảng thơm chịu sức ép lớn về tài chính, cùng sự cạnh tranh từ “ông lớn” Hollywood và điện ảnh từ đại lục khiến ngành công nghiệp giải trí hàng đầu của Hồng Kông lao dốc nghiêm trọng. 

Tuy nhiên, từ Bản sắc anh hùng hay hầu hết các bộ phim xã hội đen sau này, cái tinh thần và khí phách của mỗi tác phẩm không còn chỉ là vấn đề của điện ảnh, mà trở thành chỗ dựa tinh thần của cả một thế hệ người Hồng Kông năm đó với những nhập nhoạng trắng đen, tranh tối tranh sáng. Đó là tuổi trẻ của những bất định, những cơn lốc quay cuồng của tiền bạc nhưng lại nhìn nhau qua những giá trị không - đo - bằng - tiền, để sống.

Với Bản sắc anh hùng, đạo diễn Ngô Vũ Sâm đã đem đến cho khán giả một câu chuyện bi thương, cảm động về tình nghĩa huynh đệ

Bản sắc anh hùng - cái khí phách như trở thành dấu ấn của cả một thời đại, một giai đoạn mà rất khó phân định ranh giới đúng sai, như những bản hùng ca vừa bay bổng lãng mạn nhưng cũng đầy bi thương, bế tắc. Một thời đại của những người đàn ông vừa cuồng si, vừa dại dột, vừa phóng khoáng như gió, mà mãi mãi sau này, người ta không còn có thể tìm lại được.

Xã hội phát triển, thời đại đổi thay, con người cũng không thể bất biến. Cũng như hào quang không phải là điều cứ muốn là có thể níu giữ. Nhưng hơn bất cứ điều gì, điện ảnh như một món quà vô giá, giúp mỗi chúng ta lưu giữ những ký ức đẹp nhất, không phải để bám víu, mà để biết thêm trân trọng và soi chiếu nhằm hoàn thiện hơn trong hiện tại cũng như tương lai. 

Lan Anh