‘Bản không chồng’ vực dậy sau cơn ‘bão trắng’

Bản “không chồng”

Cách trung tâm xã chừng vài km, bản tái định cư mới Xốp Mạt (xã Lượng Minh, huyện Tương Dương, Nghệ An) nằm vắt vẻo trên một ngọn đồi cao, trước mặt nhìn ra dòng Nậm Nơn. Từ đây, phóng tầm mắt ra xa có thể nhìn thấy đỉnh đồi Pù Lôm - nơi được mệnh danh là thánh địa ma túy khét tiếng một thời của tỉnh Nghệ An.

“Vẫn có chồng, có cha đó chứ nhưng vì ma túy nên người thì chết, người thì bị công an bắt hết rồi”, bà Lô Thị Xum (79 tuổi, trú bản Xốp Mạt) khi nhắc đến biệt danh “bản không chồng” đã gắn liền với bản Xốp Mạt bấy lâu nay. Bà Xum cũng chẳng nhớ chính xác “con ma” ảo giác này mò đến bản từ năm nào, nhưng bà bảo, đầu những năm 1980, bản này còn rất yên bình, chẳng mấy ai biết ma túy là thứ gì. 

Bà Xum ngấn lệ khi nhắc đến thứ "chất trắng" khiến 3 cậu con trai của mình lần lượt chết rồi vào tù.

Nhưng rồi cơn “bão trắng” càn quét qua Xốp Mạt đã khiến bản nhỏ này trở nên tiêu điều, xác xơ khi có những đứa trẻ mất cha, vợ mất chồng; ma túy đã cuốn theo đàn ông, đàn bà, người già, người trẻ. Hàng chục gia đình tan nát vì heroin. Những vách lán tiêu điều không có đàn ông, những đứa trẻ sinh ra không bao giờ được hưởng trọn vẹn tình thương yêu của cha mẹ.

Sinh được 3 người con trai nhưng rồi tất cả đều lần lượt dính vào ma túy khiến người chết, kẻ rơi vòng lao lý khiến bà Xum phải đến sống nương tựa vào cô con dâu thứ. “Chúng bị ma túy lôi đi hết rồi, một đứa chết rồi, hai đứa thì đang ở trong tù”, bà Xum quệt nước mắt nói.  

Bốn thế hệ toàn phụ nữ trong gia đình bà Xum nương tựa vào nhau chung sống.

Loay hoay chuẩn bị cơm trưa cho gia đình 4 thế hệ, chị Lô Thị Thải (45 tuổi, con dâu bà Xum) rầu rĩ cho biết, chồng bị bắt vì ma túy, con rể chị lại đi làm ăn xa nên suốt nhiều năm qua, gia đình 4 thế hệ chung sống với nhau nhưng chẳng có bóng dáng một người đàn ông nào trong nhà. “Anh ấy bị phạt tù 15 năm cơ, chắc phải còn lâu lắm mới về. Mây năm nay chỉ có mấy mẹ con bấu víu vào nhau mà sống thôi”, chị Thải nói.

Cách đó không xa là ngôi nhà tạm bợ của bà Lô Thị E (60 tuổi), câu chuyện buồn của gia đình bà E cũng là một lời ru buồn dấm dẳng, là nốt trầm điển hình của hàng trăm người phụ nữ “không chồng” nơi đây. Trong ngôi nhà chẳng còn tài sản nào đáng giá ngoài chiếc xe máy cũ kỹ được tủ chăn kít mít ở góc nhà.

Con trai vào tù, con dâu bỏ về nhà ngoại để lại đứa cháu nội 2 tuổi cho bà E chăm sóc.

Vài năm trước, cậu con trai duy nhất của bà E bắt đầu rơi vào cảnh nghiện ngập rồi dính án vì ma túy. Sau khi con trai bị bắt giam, hoàn cảnh gia đình vốn đã khó khăn càng thêm chồng chất, cô con dâu đã không chịu nổi đành bỏ lại con trai cho bà E nuôi dưỡng để về sống với bố mẹ. “Khổ quá nó không chịu được nên đã bỏ về với bố mẹ nó ở rồi. Tất cả cũng tại vì ma túy mà gia đình ra nông nỗi này”, bà E nghẹn ngào khi nhắc đến hoàn cảnh gia đình.

Điểm sáng của sự “hồi sinh”

Ngược lên phía đỉnh núi Pù Lôm, chúng tôi hỏi chuyện nhà ông Lô Viết Luân nhưng ai nấy đều chỉ lắc đầu cho hay người đàn ông này đã mất từ vài năm trước, giờ con cháu cũng đã di tản khỏi địa phương. Ông Luân là một điển hình của sự tàn phá ghê gớm từ ma túy. Từng là Đảng ủy viên, cán bộ UBND xã Lượng Minh, còn vợ giữ cương vị Phó Chủ tịch UBND xã này, song cả hai đều lần lượt dính vào ma túy. Gia đình ông Luân có 10 người thì đã có đến 8 người nghiện và đi tù vì ma túy.

Hệ quả nặng nề của cơn “bão ma túy” càn quét qua để lại một bản Xốp Mạt thiếu vắng trụ cột gia đình, cả bản lơ thơ những mái nhà vắng lặng. Không tiếng trẻ con nô đùa, càng không thấy hình ảnh những cặp vợ chồng hạnh phúc bên bữa cơm chiều. “Phần lớn đàn ông trong bản đều bị bắt đi tù hoặc đi cai nghiện, số khác lại bị truy nã, bỏ trốn nên trong bản chỉ còn lại phụ nữ và trẻ con. Cái tên bản không chồng hay bản mồ côi cũng xuất phát từ đó”, ông Vi Văn Thủy – Trưởng công an xã Lượng Minh nói.

Một góc bản Xốp Mạt sau cơn "bão trắng" càn quét qua.

Chỉ với 44 nóc nhà nhưng bản Xốp Mạt hiện vẫn đang có 13 nóc nhà thiếu vắng người đàn ông trụ cột trong gia đình do đang phải thi hành án vì ma túy. Chỉ tay vào những nóc nhà mái ngói còn đỏ chói, trưởng bản Lô Văn Phê cho biết hiện vấn nạn ma túy ở bản này cơ bản đã được khống chế, số người nghiện ma túy đã giảm đến mức thấp nhất. Số đối tượng có tiền án, tiền sự về tội danh này đã thụ án xong trở về địa phương tái hòa nhập cộng đồng.

“Mới mấy hôm trước, bản Xốp Mạt vừa đón danh hiệu bản làng văn hóa đó”, ông Thủy nói và cho hay để đạt được kết quả trên, từ hơn chục năm qua, chính quyền địa phương đã nỗ lực trong công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, hệ lụy về ma túy và hướng dẫn người dân tố giác tội phạm để ma túy không len lỏi sâu vào từng thôn bản… Bên cạnh đó lực lượng chức năng địa phương tổ chức hàng loạt cuộc đẩy đuổi, các cuộc truy quét các tụ điểm bán lẻ ma túy trên địa bàn. 

Bản Xốp Mạt, nơi từng được xem là thủ phủ ma túy nơi miền Tây xứ Nghệ đã hồi sinh trở lại.

Đến nay, Lượng Minh đã xây dựng được 3 mô hình bản không có tệ nạn ma túy, mại dâm tại các bản Minh Tiến, Cà Moong và Xốp Cháo; mô hình quản lý, giúp đỡ người nghiện ma túy sau cai nghiện, người sau cai tại bản Xốp Mạt và mô hình bản duy trì không có tệ nạn xã hội tại 2 bản Cà Moong và Xốp Cháo. 

“Thủ phủ ma túy chỉ còn là cái tên gọi của dĩ vãng, thực tế giờ số người nghiện ma túy ở bản Xốp Mạt cũng chỉ còn vài người. Nhiều thanh niên trẻ đã bắt đầu vào Nam, ra Bắc làm ăn kiếm tiền gửi về cho vợ con chứ không còn đi tìm ma túy như trước nữa”, ông Thủy nói.

Phan Ngọc