Bài cỡ nào cũng không học được?

Trong lúc cả nước và thế giới gồng mình lên chống đại dịch COVID-19 - thử thách dữ dội loài người chưa từng gặp, (chưa tìm ra vaccine và thuốc chữa, con số người nhiễm tăng hàng ngày trên thế giới) - thì vẫn có những người lo kiếm chác tham nhũng.

Nhiều địa phương "khuất tất" trong mua sắm thiết bị phòng chống dịch COVID-19 (ảnh minh họa)

Sao họ không biết sợ? Thần kinh và suy nghĩ của họ kiểu gì?

Tại sao cả dân tộc - từ Chính phủ đến dân thường đang dâng lên như sóng những điều tốt đẹp, sáng tạo ra bất kỳ cách góp sức nào để đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng chết người - thì họ ngồi "rình" những kẽ hở nào để vơ vét cho mình, cho cuộc sống đang bị đe dọa. Chính họ cũng chắc gì đã thoát "con Vid"?

Câu hỏi đặt ra mà… chưa có thì giờ cho các nhà nghiên cứu tâm lý trả lời. Mới chỉ kịp cho các cơ quan kiểm tra, thanh tra và pháp luật bận rộn. Tội phạm ăn cắp giết người thì dù có đang…động đất nó có hành nghề không? Nhưng mà những người tham nhũng ấy hàng ngày là… cán bộ, doanh nhân chứ đâu là trộm cướp, lưu manh nghèo đói ít học?

Ngày xưa chiến tranh, để tránh những trận bom Mỹ, dân thành phố lớn sơ tán về nông thôn, để lại nhà cửa và đi lại vào ban đêm nhiều nhưng rất ít trộm cướp. Là vì nhà ai cũng… nghèo quá nên không có gì để ăn trộm? Cũng có thể là một trong những lý do. Nhưng không phải, ở thành phố, cái thùng rác nhựa có khi cũng mất bất kể giàu nghèo đó thôi?

Mà đây không phải chuyện đói quá, lên cơn nghiện đi ăn trộm cái thùng rác, cái bánh mì, mà là "vận hành đầu óc tân tiến" lách các kẽ hở của chính sách.

Câu chuyện tóm tắt là, dịch bệnh phải nhanh chóng nhập hệ thống máy móc dân ta chưa nghe bao giờ - mua hệ thống xét nghiệm Real time PCR. Hàng loạt cán bộ CDC của Hà Nội bị bắt vì bắt tay với doanh nghiệp bán máy, nâng khống giá ăn chênh lệch tới 5 tỷ tiền ngân sách. Chưa kể đến các "thói quen" kiểu thiết bị y tế cập cảng giá 13 tỷ, trúng thầu đến bệnh viện giá thành 40 tỷ, mà báo chí nói “đã lộn xộn nâng giá nhiều năm nay”.

Rúng động xã hội, thanh tra, công an vào cuộc, lập tức lòi thêm mấy tỉnh do “mua hớ không biết giá”, "thiếu năng lực bị doanh nghiệp qua mặt" hay là "đi con đường tương tự", sắp bị lộ bèn nháo nhào. Nơi thì bỗng nhiên hạ giá xuống hàng tỷ, muốn trả lại máy, nơi nói cho mượn chứ không bán, nơi xin nhận lãi 0% chung tay vì lợi ích cộng đồng muộn màng.

Vừa mới trước khi có dịch COVID-19 thôi chưa đâu xa, vụ AVG còn đang làm cả nước choáng. Mất tiền của nhà nước tới hơn 6.600 tỷ, hàng loạt cán bộ cấp Thứ trưởng, Bộ trưởng vào tù, thoát án tử hình vì "thành tâm khắc phục hậu quả".

Đảng và Nhà nước ta đang ra sức quyết liệt chống tham nhũng, "đốt lò", đưa những cán bộ suy thoái thiếu phẩm chất ra pháp luật trừng trị. Nhân dân nức lòng ủng hộ góp sức, suy tư tìm phương cách để chống tham nhũng hiệu quả hơn nữa.

Cũng có sự lo lắng muốn tìm ra lỗ hổng nào của thể chế có thể đẻ ra tham nhũng để ngăn chặn, chứ không chỉ dọn hậu quả - vì nếu không thì chỉ là ra sức quét nhà mà không biết rác nó từ đâu tuôn ra không xuể không kịp quét.

Trong lúc đại dịch, vẫn cứ lòi ra khá nhiều ''vụ án". Nào Đường Nhuệ, nào “giả chết mong hưởng bảo hiểm” ….

Chuyện mọi người bình thường nghĩ chưa ra, là vì sao cán bộ doanh nhân (chứ không phải phường nghèo đói trộm cướp), học tập nhiều, có trình độ, lại ''không biết sợ"; khủng hoảng tàn phá, vẫn vắt óc nghĩ cách thu vén cá nhân.

Hay là có những kiểu người bài học to nhỏ cỡ nào cũng không chịu học - tạo ra cái tên mới ''tham nhũng chính sách''.

Cần tính nghiêm minh chặt chẽ của pháp luật và nền đạo đức công vụ phải giải bài toán khó - như vừa rồi nhanh tay ngăn chặn kịp thời các dấu hiệu sai trái trong xuất khẩu gạo và khẩu trang.

Suy cho cùng, học hành, đi chùa, theo tôn giáo để tu rèn đạo đức là quan trọng - vì pháp luật không thể bao trùm hết các ngõ ngách của cuộc sống biến đổi không ngừng. Ngay cả khi nhiều điều pháp luật không cấm nhưng vì đạo đức, người ta không bao giờ làm. Nhất là khi loài người đang gặp nguy biến sống còn.

Chúng ta có tấm gương đạo đức sáng ngời của cụ Hồ, những gương tốt thiện lành từ nhân dân. Vậy mà có những người - bài học cỡ nào cũng không thuộc. Lại còn “phát minh “ chân lý quái gở kiểu ''ai cũng gù, mình đứng thẳng lại thành dị tật''…

Quảng Yên