Bài 4: NSND Kim Cương: xứng danh “kỳ nữ”

NSND Kim Cương (sinh năm 1937) là tấm gương tiêu biểu của giới văn nghệ sĩ TPHCM và cả nước trong hoạt động nghệ thuật lẫn vì cộng đồng

Là con nhà nòi với 3 đời bên nội đều là bầu gánh, có mẹ là NSND Bảy Nam và dì là “đệ nhất tài danh sân khấu” Năm Phỉ, dòng máu nghệ thuật đã chảy sẵn trong người Kim Cương. Chỉ mấy ngày tuổi, bé Kim Cương đã được mẹ bế lên sân khấu. Đến tuổi đôi mươi có một “kỳ nữ” Kim Cương được báo giới phong tặng trên sân khấu cải lương.

Rồi Kim Cương trở thành một trong những ngôi sao điện ảnh đầu tiên và hàng đầu của nền điện ảnh non trẻ Việt Nam. Và khi bà “liều mình” khai phá mảnh đất hoang thoại kịch thì cái tên Kim Cương đã lưu dấu mãi trong dòng chảy văn hóa - nghệ thuật nước nhà.

Kim Cương là trường hợp đặc biệt khi thành công cùng một lúc với nhiều vai trò: tác giả, đạo diễn, diễn viên chính và cả “bầu gánh”. Là một trong những người tiên phong xây dựng nền kịch nói Nam bộ, Kim Cương không chỉ lập nên 1 gánh thoại kịch mà định hình một phong cách biểu diễn riêng đến nay vẫn khó lẫn.

Là tác giả của 60 kịch bản, NSND Kim Cương được Guinness Việt Nam công nhận là nữ tác giả kịch nói có nhiều tác phẩm nhất, trong đó có những vở diễn in dấu sâu đậm trong lòng công chúng như: Lá sầu riêng, Dưới hai màu áo, Tôi là mẹ, Hai mùa giáng sinh, Chiều cao vực thẳm, Bông hồng cài áo… Qua đó cũng định hình “bản sắc” kịch Kim Cương - đầy “nữ tính” và “rất Nam bộ”.

Đoàn kịch nói Kim Cương góp công lớn mở đường cho sân khấu kịch nói ở miền Nam - Ảnh: tư liệu của NSND Kim Cương

Đoàn kịch Kim Cương của bà cũng nổi tiếng bởi tính kỷ luật. “Tôi luôn tâm niệm trong lòng lời dạy của má rằng: sân khấu không phải là nghề mà là một cái đạo làm người. Đây không phải là nơi để kiếm tiền mà là để đóng góp cho đời đẹp hơn. Nên với tôi, với đoàn kịch Kim Cương, sự nghiêm túc trên sân khấu luôn là yếu tố quyết định. Diễn viên dù có diễn hay cách mấy mà không nghiêm túc cũng không được…” - NSND Kim Cương chia sẻ.

Bàn trang điểm của bà cũng luôn được kê sát cánh gà để lỡ nghệ sĩ có cao hứng “cương” là bà lại nhào ra sân khấu nhắc nhở ngay. Bà thuộc lòng từng vai diễn, từng cái chấm phết, nắm được chỗ nào lên đèn, xuống đèn, từng cái dằn âm thanh…

NSND Kim Cương và diễn viên Lương Thế Thành thể hiện lại trích đoạn Lá sầu riêng - tác phẩm kinh điển của đoàn kịch nói Kim Cương - trong chương trình 10 năm - Nghệ sĩ tri âm tôn vinh NSND Kim Cương và công tác chăm lo cho nghệ sĩ nghèo của bà

Rời sân khấu, NSND Kim Cương lại miệt mài với công tác thiện nguyện vì cộng đồng. Bà thường xuyên nhắc bài học mà NSND Bảy Nam để lại: “Mình đóng góp được gì cho cuộc đời, giúp đỡ được cho ai thì người hạnh phúc đầu tiên là mình, và làm việc thiện cũng phải thận trọng vì của cho không quý bằng cách cho”.

“Khi má qua đời, soạn lại đồ đạc, tôi thấy trong tủ một xấp biên lai gửi báo đài giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn. Không tờ nào có tên bà Bảy Nam, toàn bà Tư bán chè, bà Hai bán cháo lòng, má cô Diệu. Tôi nhớ hoài lời dặn của má, phải làm sao để người được nhận thấy rằng người ta được chia sẻ chứ không phải được bố thí…” - NSND Kim Cương chia sẻ.

Từ đó, nối tiếp tinh thần của mẹ, NSND Kim Cương đảm nhận nhiều vai trò: phó chủ tịch Hội Bảo trợ Bệnh nhân nghèo TPHCM, phó chủ tịch Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi TPHCM, ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam TPHCM, ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam nhiều nhiệm kỳ.

Bằng uy tín và tấm lòng của mình, bà đã kêu gọi được nguồn lực lớn góp phần mang lại ánh sáng cho hàng trăm ngàn người mù, chữa trị cho hàng ngàn trẻ em bệnh tim bẩm sinh và bệnh nhi ung thư, đem lại nụ cười cho nhiều trẻ em bị dị tật môi bẩm sinh…

NSND Kim Cương tổ chức cho các em mồ côi trong đại dịch COVID-19 đi xem xiếc, rối

NSND Kim Cương cũng đã khởi xướng và phối hợp Hội Bảo trợ Bệnh nhân nghèo TPHCM tổ chức chương trình Trái tim yêu thương chăm lo cho 150 trẻ em mồ côi vì đại dịch COVID-19 về vật chất lẫn tinh thần cho đến khi các em đủ 18 tuổi.

Với những người chung nghiệp cầm ca, NSND Kim Cương lại càng đau đáu cho những mảnh đời không may rơi vào khốn khó khi sàn diễn tắt đèn. Trong 10 năm, 2014 - 2024, NSND Kim Cương đã tổ chức chương trình Nghệ sĩ tri âm mang lại tết ấm cho hàng trăm nghệ sĩ, công nhân, hậu đài sân khấu già yếu, neo đơn, có hoàn cảnh khó khăn.

Đến nay, vì tình hình sức khỏe không cho phép bôn ba nhiều, bà phải gác lại chương trình Nghệ sĩ tri âm nhưng đã lại nhanh chóng kết nối, tổ chức chương trình tầm soát sức khỏe, khám chữa bệnh miễn phí cho nghệ sĩ nghèo trong năm 2025.

Trong 10 năm, chương trình Nghệ sĩ tri âm chăm lo tết chu đáo cho nhiều văn nghệ sĩ, người lao động lĩnh vực sân khấu có hoàn cảnh khó khăn

Danh xưng “kỳ nữ” mà ký giả Nguyễn Ang Ca đặt cho NSND Kim Cương vào giữa thập niên 1950 đã theo suốt cuộc đời bà và từ sân khấu ra ngoài xã hội, Kim Cương vẫn luôn xứng danh “kỳ nữ” với cuộc đời và sự nghiệp đáng ngưỡng mộ của mình.

Đông A