Bài 2: Phó Giám đốc Bệnh viện K khẳng định dùng lượng lớn nano vàng dễ tắc ruột, ngộ độc

* Thời gian gần đây, thông tin nano vàng được sử dụng để điều trị/hỗ trợ điều trị ung thư đang được cộng đồng dư luận quan tâm. Phương pháp này hiện có được Bộ Y tế cho phép sử dụng hoặc đưa vào nghiên cứu?

- Trước hết, nano vàng là các hạt, que nano từ kim loại vàng có kích thước 1/1000 đến 1/10mm, trong đó các loại hạt nano vàng thường dùng trong các nghiên cứu điều trị ung thư thường chỉ từ 10 đến vài chục nm (1nm = 1.0 x 10^-6mm). Đây không phải là nguyên liệu mới, lần đầu được tổng hợp từ thế kỷ XIX bởi nhà vật lý Faraday. Cho đến nay, hạt nano vàng đã được ứng dụng nhiều lĩnh vực như sản xuất chip, thiết bị chẩn đoán và trong các nghiên cứu chữa bệnh, trong đó có ung thư.

Các nghiên cứu thử nghiệm hạt nano vàng trên động vật để điều trị ung thư cho thấy dấu hiệu đáp ứng tích cực và tỉ lệ động vật thu nhỏ kích thường khối u lên tới xấp xỉ 100%.

PGS.TS Lê Văn Quảng - Phó Giám đốc Bệnh viện K (Hà Nội) khẳng định, nano vàng chưa được phép sử dụng trên người ở Việt Nam và cả thế giới

Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu về phương pháp này mới được thí nghiệm trên động vật như chuột, chó hoặc thỏ mà chưa có bất cứu nghiên cứu lâm sàng nào trên người. 

Cũng giống như thế giới, tại Việt Nam, phương pháp sử dụng nano vàng để điều trị hay hỗ trợ điều trị ung thư đều chưa được Bộ Y tế cho phép sử dụng, đồng thời cũng chưa có nghiên cứu về vấn đề này.

* Một số chuyên gia y học từng lên tiếng cảnh báo, khi đưa nanno vàng vào cơ thể có khả năng gây độc, rút ngắn thời gian sống của bệnh nhân ung thư. Điều này có đúng không, thưa ông?

- Nano vàng được nghiên cứu có thể là hướng điều trị mới trong ung thư, tuy nhiên, việc làm sao đưa được nano vàng này tới đích là điều khó khăn đối với những nhà nghiên cứu.

Đưa vàng theo đường uống: khả năng vàng được hấp thụ qua thành ruột rất thấp. Vàng nguyên chất lại có tính trơ, khó bị đào thải ra khỏi cơ thể nên người uống nano vàng với một khối lượng lớn trong thời gian ngắn có thể mắc các bệnh liên quan đến đường ruột, tắc ruột hoặc ngộ độc.

Đưa vàng vào cơ thể bằng phương pháp tiêm tĩnh mạch: về lý thuyết, tại các vị trí có khối u, thành mạch máu xuất hiện các vết đứt gãy nên khi tiêm hạt nano vàng vào, chúng có xu hướng thấm qua các lỗ mạch rò rỉ này và tụ lại xung quanh khối u. Những tế bào ung thư khi phát triển thường “nuốt” các hạt nano. Sau khi lọt vào bên trong tế bào ung thư, các nguyên tử vàng tương tác với ánh sáng laser hồng ngoại, hạt nano sẽ bị nóng lên và đốt cháy các tế bào ung thư.

Tuy nhiên, cách làm này có hai vấn đề. Thứ nhất, một số hạt nano vàng có thể bám vào tế bào bình thường. Do đó quá trình đốt nhiệt bằng laser có thể làm hư hại các mô khỏe mạnh. Trong trường hợp khối u phát triển ở khu vực quan trọng như gần dây thần kinh hoặc động mạch, mọi ảnh hưởng lên mô khỏe mạnh đều có thể dẫn tới suy nhược cơ thể.

Bên cạnh đó, một số nhà khoa học còn cảnh báo vàng có thể gây ra đông máu hoặc tan máu khi tiêm trực tiếp vào cơ thể do sự tương tác giữa chất phủ lên bề mặt nano vàng và các protein trong máu.

Phương pháp hữu hiệu nhất để đưa được nano vàng tiếp cận tới tế bào ung thư là tiêm trực tiếp vào vùng ung thư nhưng chỉ khả thi khi thí nghiệm trên chuột. Với cơ thể con người, rất khó để thực hiện vì khối u thường nằm sâu trong cơ thể hoặc các vị trí nguy hiểm.

Vì chưa có thử nghiệm trên nhóm động vật lớn hoặc nhóm người tự nguyện tham gia nghiên cứu nên không thể khẳng định điều gì chắc chắn về phương pháp này.

Nano vàng khó hấp thụ qua thành ruột nên có thể gây ngộ độc, tắc ruột nếu uống với liều lượng lớn

* Dù chưa được Bộ Y tế cấp phép nhưng một số người đã dùng sản phẩm nano vàng; dưới góc nhìn của chuyên gia, ông đánh giá như thế nào về hành vi này?

Trước khi một loại thuốc được bán rộng rãi trên thị trường, nó cần phải trải qua một quá trình thử nghiệm khắt khe và gắt gao, tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Thông thường, một hoạt chất thuốc phải trải qua 5 bước:

Bước 1: tổng hợp, ly trích hóa học và kiểm định xem xét tính chất hóa, lý trong phòng thí nghiệm. Bước này thực hiện để xem hoạt chất thuốc có tinh khiết hay lẫn lộn với các tạp chất khác hay không.

Bước 2: thử nghiệm sinh học trong phòng thí nghiệm. Bước này được thực hiện để đánh giá hiệu quả của hoạt chất thuốc trên quy mô tế bào. Ngoài ra, người ta còn nghiên cứu thêm cơ chế tiêu diệt chữa lành của hoạt chất thuốc ở mức độ dưới tế bào.

Bước 3: thử nghiệm trên động vật nhỏ như chuột và bọ.

Bước 4: thử nghiệm trên động vật lớn như heo, xa hơn là động vật linh trưởng.

Bước 5: thử nghiệm trên một nhóm tình nguyện.

Dù chưa được Bộ Y tế cho phép nhưng nano vàng vẫn được bán cho các bệnh nhân ung thư. Ảnh bệnh nhân cung cấp

Tất cả các thử nghiệm trên, dù là tự nguyện nhưng đều phải được sự cho phép của Bộ Y tế, phải được diễn ra trong điều kiện ngặt nghèo, ghi chép kỹ lưỡng và tính toán thống kê chính xác. Tại Mỹ, khi một người tình nguyện tham gia thử nghiệm một loại thuốc mới, họ sẽ được các nhà khoa học, bác sĩ phân tích tỉ mỉ thông tin về hoạt chất thuốc và những hệ lụy có thể xảy ra.

Do đó, với trường hợp này, tôi nghĩ rằng, các nghiên cứu khoa học là vô cùng đáng quý và đáng được khích lệ. Tuy nhiên, tất cả đều phải chú ý tuân thủ theo đúng các quy định về pháp luật. Vì vấn đề sử dụng thuốc trên con người là vô cùng phức tạp, ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng.

Chiều 12/7, Bệnh viện K tổ chức họp báo về việc sử dụng nano vàng trong điều trị ung thư. ThS.BS Nguyễn Bá Tĩnh, Trưởng phòng Công tác xã hội của bệnh viện này khẳng định: Hạt nano mới thử nghiệm trong ống nghiệm và tiêm trên động vật, chưa có nghiên cứu trên người. Hạt nano vàng chưa được chứng minh có tác dụng khi sử dụng một mình trong điều trị ung thư.  Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ và Cơ quan Quản lý Dược phẩm châu Âu chưa cho phép thử nghiệm nano vàng trên người bệnh ung thư. Tại Việt Nam, hạt nano vàng không có tên trong danh mục thuốc điều trị ung thư. Việc điều trị ung thư phụ thuộc nhiều vào từng loại ung thư cũng như giai đoạn của bệnh.

(Còn tiếp)

Nhóm phóng viên