Bác sĩ Trưởng khoa Ung bướu cảnh báo: Không nên lạm dụng siêu ấm tuyến giáp

Ảnh minh họa

Hiện nay, các bệnh viện lớn nhỏ, kể cả các phòng mạch tư đều có thể trang bị máy siêu âm. Bác sĩ từ các chuyên khoa khác nhau như bác sĩ gia đình, tổng quát, nội khoa, ngoại khoa... đều có khả năng siêu âm. Các thế hệ máy siêu âm mới với độ phân giải cao cho phép phát hiện các tổn thương rất nhỏ. Thế nhưng, với chuyên khoa mổ bướu giáp, việc lạm dụng siêu âm chưa hẳn tốt cho người bệnh.

Bướu tuyến giáp, dân gian hay gọi là bướu cổ, là bệnh lý rất thường gặp. Theo các nghiên cứu, 40-60% người bình thường có bướu giáp, ung thư giáp xảy ra trên 5-20% dân số chung, tuy nhiên phần lớn các trường hợp này, bệnh nhân hoàn toàn không biết mình mắc bệnh và sống chung hòa bình với bệnh mà không có bất kỳ khó chịu nào.

Tại Hàn Quốc, dựa vào siêu âm, các bác sĩ đã phát hiện rất nhiều trường hợp ung thư tuyến giáp với kích thước nhỏ. So với trước năm 1999, năm 2011 đã phát hiện số ca ung thư giáp cao gấp 15 lần so với trước kia, trong đó hơn phân nửa là các khối u dưới 1cm, điều này khiến cho ung thư tuyến giáp trở thành loại ung thư thường gặp nhất tại Hàn Quốc. Tuy nhiên bắt đầu từ năm 2014, sau 15 năm thực hành, các bác sĩ tại Hàn Quốc đã tìm hiểu kỹ về vấn đề này và họ thấy rằng, dù số lượng ung thư tuyến giáp được phát hiện gia tăng rất đáng kể, nhưng tỷ lệ tử vong do bệnh lý này vẫn không đổi.

Điều trị ung thư tuyến giáp là phẫu thuật có thể kết hợp phóng xạ. Phẫu thuật tự bản thân nó luôn tiềm ẩn các rủi ro và biến chứng, do gây mê và do bản thân phẫu thuật (nguy cơ khàn tiếng, tê tay chân, điều trị thuốc suốt đời...) với tỷ lệ biến chứng là 2% (100 bệnh nhân thì có hai trường hợp biến chứng) dù là phẫu thuật viên có kinh nghiệm.

Tuy nhiên, ung thư tuyến giáp được xem là một loại ung thư tiến triển rất chậm, với rất nhiều người mắc bệnh nhưng vẫn sống hoàn toàn khỏe mạnh mà không cần điều trị. Nhiều trung tâm ung thư lớn tại Mỹ, Nhật, Hàn Quốc đã áp dụng chương trình theo dõi mà không cần mổ nếu khối u nguy cơ thấp.

Như vậy, dường như việc chỉ định siêu âm tuyến giáp đối với người bình thường khỏe mạnh chỉ gây thêm hậu quả và biến chứng do việc điều trị quá mức cần thiết hơn là giúp ích cho bệnh nhân. Vấn đề này xảy ra không chỉ ở Hàn Quốc mà cả các nước khác như Mỹ, Nhật Bản. Gần đây các cơ quan truyền thông lớn như The New York Times (Mỹ), KBS (Hàn Quốc) phải đưa ra các thông điệp nhằm làm giảm đi việc lạm dụng siêu âm tuyến giáp.

Tại Việt Nam, hiện các bệnh viện, phòng khám cũng chỉ định có phần bừa bãi việc siêu âm tuyến giáp mà không nắm vững các phần xử lý tiếp theo. Tâm lý chung của mọi người là vẫn e sợ khi bị khối u và lúc nào cũng mong muốn phát hiện khối u càng sớm càng tốt cộng với việc siêu âm chi phí thấp góp phần đẩy tỷ lệ phát hiện khối u tuyến giáp lên nhiều lần.

Tuy nhiên, rõ ràng việc này chỉ gây thêm hoang mang, tốn kém mà không mang lại lợi ích cụ thể cho bệnh nhân. Từ kinh nghiệm điều trị của các nước, chỉ nên siêu âm tuyến giáp khi bệnh nhân có triệu chứng như khàn tiếng, nuốt đau hoặc khối u gồ lên cổ. Không nên tầm soát khối u tuyến giáp bằng siêu âm cho người bình thường khỏe mạnh do các lý do sau:

* Hiệu quả tầm soát chưa được chứng minh, trong khi đó biến chứng do điều trị là hằng định, ngoài ra còn gây tâm lý lo sợ không cần thiết với bệnh nhân.

* Việc điều trị phải do bác sĩ chuyên khoa quyết định. Không phải tất cả khối u tuyến giáp cả lành và ác tính cần điều trị, mà chỉ một số bệnh nhân cần điều trị, phần lớn đều có thể theo dõi, không cần can thiệp. Hiện nay, rất nhiều bác sĩ thuộc nhiều chuyên khoa khác nhau như ngoại tổng quát, đa khoa, tai mũi họng... tham gia phẫu thuật tuyến giáp, nhưng do họ chưa được đào tạo kỹ nên chất lượng phẫu thuật chưa bảo đảm.

BS Nguyễn Triệu Vũ (Trưởng khoa Ung bướu, BV Quận Thủ Đức, TP.HCM)