Asanzo, Khai Silk... có đơn thuần là gian lận thương mại?

Đặt câu hỏi với Bộ trưởng Tuấn Anh cuối phiên chất vấn chiều 6/11, ông Nguyễn Tiến Sinh, đại biểu Quốc hội tỉnh Hoà Bình chỉ ra rằng, các phần trả lời trước đó của Bộ trưởng Bộ Công thương cho thấy có lỗ hổng lớn về pháp lý, nhất là thiếu quy định thế nào là hàng "made in Vietnam". Chính sự thiếu minh bạch này khiến doanh nghiệp (DN) như Asanzo không biết mình có vi phạm hay không, đẩy người dân, doanh nghiệp vào thế rủi ro.

"Asanzo, Khai Silk có đơn thuần là gian lận thương mại? Kinh tế Việt Nam là kinh tế mở hay kinh tế hở? Doanh nghiệp Việt Nam chết ngay trên sân nhà là điều đang diễn ra và giải pháp là gì", đại biểu Sinh chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Công thương trong phiên chất vấn sáng 7/11

Bộ trưởng Bộ Công thương cho rằng, thời gian qua Bộ rất quyết liệt trong việc tuyên truyền phổ biến đến DN để tránh những hành động gian lận hàng hóa và gian lận thương mại, trong bối cảnh chúng ta đang đối mặt với nguy cơ cơ gian lận hàng hoá tăng cao.

Theo ông Trần Tuấn Anh, Bộ đã xây dựng cơ sở pháp luật để chứng nhận nhãn mác và xuất xứ hàng hoá với sản phẩm lưu thông trong nước. Tuy nhiên vẫn có những hạn chế của một số văn bản pháp luật hiện hành, cụ thể là Nghị định 43. Nghị định này giao trách nhiệm cho các DN và nhà sản xuất tự kê khai nguồn gốc xuất xứ và nhãn mác để phục vụ cho việc lưu thông trong nước. Việc tự kê khai dẫn đến những hành vi gian lận thương mại và lừa dối người tiêu dùng mà chúng ta đã từng chứng kiến.

“Trước đó là vụ việc Khải Silk và một số vụ việc sau này có những trường hợp không rõ ràng trong việc ghi nguồn gốc xuất xứ. Hàm lượng như thế nào trong giá trị gia tăng của mặt hàng nội địa, cụ thể chúng ta đã chứng kiến câu chuyện của Asanzo”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh dẫn chứng.

Vụ Khai Silk, Asanzo được dẫn chứng cho việc gian lận thương mại mà đại biểu Quốc hội chất vấn Bộ Công thương

Năm 2018, Bộ Công thương đã đề xuất với Chính phủ việc xây dựng văn bản pháp quy để quy định cụ thể hơn nữa trong việc ghi chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa Việt Nam. Thực tế, theo Bộ trưởng, đây là một việc khó và Bộ cần xin ý kiến của các bộ ngành để xây dựng được thông tư dưới hình thức mở và có sự tham gia đóng góp của cơ quan bộ ngành cả về vấn đề pháp lý và chủ thể.

Sau 1 năm xây dựng thì Bộ đã gần hoàn thiện đề xuất về việc xây dựng thông tư ghi nhãn mác, xuất xứ hàng hóa trong nước và đang tổ chức lấy ý kiến đăng tải công khai trên phương tiện truyền thông. Qua 2 vòng, các ý kiến đóng góp đa dạng và đầy đủ.

Ngoài ra, từ các ý kiến góp ý cho thấy, phạm vi điều chỉnh của thông tư này cần kiện toàn hơn nữa tránh tình trạng ảnh hưởng đến lợi ích của Việt Nam trong mối quan hệ buôn bán quốc tế. Bởi các tổ chức nước ngoài có thể dựa vào các văn bản pháp luật này để xiết chặt hơn nữa các ưu đãi của các sản phẩm xuất đi nước ngoài của Việt Nam.

Bên cạnh đó, tùy lĩnh vực, ngành sản xuất, mặt hàng… có những đặc thù khác nhau nên cần có cơ sở để đưa ra giá trị gia tăng hữu hiệu và hợp lý – đó là yêu cầu đặt ra cho văn bản pháp quy mới. 

Dường như không nhất trí với cách trả lời của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, ông Nguyễn Anh Trí – Đoàn đại biểu Quốc hội Hà Nội cho rằng, Bộ trưởng chỉ nói về quy trình ra thông tư, những khó khăn, phức tạp khiến chưa ra được thông tư... “Tôi nghĩ ra thông tư là quyền của Bộ trưởng, xong hay không phụ thuộc vào thái độ và quyết tâm của Bộ trưởng, tôi muốn hỏi Bộ trưởng khi nào thì có thông tư này?”, đại biểu Nguyễn Anh Trí chất vấn. 

Bộ trưởng Bộ Công thương cho rằng, trong vấn đề quan hệ quốc tế đặc biệt với Hoa Kỳ, có tình trạng tăng đột biến của một số ngành hàng, cho thấy có dấu hiệu gian lận xuất xứ của Việt Nam hay gian lận thương mại.

Đó mới chỉ có nguy cơ vì chúng ta chưa có cơ sở, cần các cơ quan chức năng giám sát và kiểm tra thực tế trong các hoạt động thương mại quốc tế mới có thể phát hiện những hoạt động gian lận này gian lận này.

Việc phải cảnh báo bởi vì cần phải ngăn chặn đầu tư không minh bạch, phía Mỹ hay gọi là “chuyển đổi đầu tư bất hợp pháp”. Tức là các DN chế biến có thể là Trung Quốc và các quốc gia khác đầu tư ở Việt Nam, thực hiện một quá trình chuyển đổi không đáng kể để lấy đi xuất xứ của Việt Nam đi xuất khẩu sang Hoa Kỳ và các quốc gia khác. Thế nhưng quá trình biến đổi không đáng kể này thật sự ngay cả Hoa Kỳ cũng không đưa ra hàm lượng cụ thể là bao nhiêu, nên chúng ta rất khó trong việc thực hiện vừa đảm bảo thực hiện môi trường đầu tư, vừa đảm bảo trong chính sách xử lý gian lận thương mại, chính vì vậy cần sự vào cuộc của Bộ Kế hoạch, đầu tư và các cơ quan chức năng hướng dẫn địa phương thực hiện.

Bộ trưởng cũng nhận định có tình trạng gian lận xuất xứ bằng việc hàng hoá nước ngoài gắn nhãn mác Việt Nam rồi bán cho người tiêu dùng Việt Nam, được xem là hành vi vi phạm nghiêm trọng đến quyền lợi của người tiêu dùng. Vì vậy cần phải sớm xây dựng cơ sở pháp lý để chúng ta điều chỉnh hành vi liên quan đến gian lận xuất xứ, lợi dụng gian lận để tiêu thụ tại thị trường Việt Nam. Chính vì vậy Thông tư mà Bộ Công thương xây dựng cũng đang nhắm đến vấn đề này. 

Bộ trưởng cũng cam kết với đại biểu Quốc hội và cử tri rằng sẽ làm hết trách nhiệm chứ không phải làm với thái độ thiếu kiên quyết hay vô cảm, thờ ơ. Theo Bộ trưởng Công Thương, tới đây Bộ sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành có liên quan, trong đó Bộ Tư pháp để rà soát lại vấn đề pháp lý, đảm bảo văn bản pháp quy được ban hành.

Quốc Thái