Ấn tượng với đề thi học sinh giỏi ngữ văn lớp Mười hai của TPHCM

Sáng 5/3, kỳ thi học sinh giỏi lớp 12 TP.HCM diễn ra với sự tham dự của 4.730 thí sinh ở 12 môn thi. 

Đề thi môn Ngữ văn đã được nhiều thí sinh và giáo viên đánh giá hay và rất ý nghĩa.

Thạc sĩ Nguyễn Phước Bảo Khôi - giảng viên Khoa Ngữ văn, Trường ĐH Sư phạm TPHCM khá ấn tượng với định hướng mới mẻ trong đề thi học sinh giỏi lớp Mười hai cấp thành phố năm 2024, môn ngữ văn của TPHCM.

Ông chỉ rõ, trong đề có sự kết nối rất khéo léo giữa đọc và viết, ngữ liệu đọc trở thành một tình huống khơi gợi vấn đề nghị luận cho học sinh. Điều này buộc các em phải chứng minh một điều: muốn viết tốt trước hết cần đọc tốt, đọc vừa là cội rễ vừa là đôi cánh của viết, nhất là với học sinh giỏi ngữ văn.

Đề thi học sinh giỏi lớp Mười hai môn ngữ văn cấp thành phố của TPHCM năm 2024 - Ảnh: Q.Tr

Một điểm ấn tượng nữa, theo thạc sĩ Khôi đó là đề đã đặt ra được chủ đề “Góc nhìn khác biệt”. Tuy không quá xa lạ nhưng tình huống nảy sinh thì rất độc đáo, thú vị. Ở câu Nghị luận xã hội, việc đặt ra mối quan hệ giữa đam mê chính đáng và lí do để biện minh cho sai lầm rất thiết thân với giới trẻ, những học sinh đang đua sức trong cuộc thi và cả những em sẽ được tiếp cận với đề. 

“Không ai cấm chúng ta đam mê, đặc biệt là những đam mê chính đáng. Song mọi thứ vẫn hằng hữu hai mặt khôn lường, đam mê cũng vậy. Cuộc sống vốn dĩ phức tạp, đa diện đang chờ các em phía trước, nhận chân được lằn ranh giữa chính đáng và mù quáng, giữa thuyết phục và ngụy biện là điều vô cùng quan trọng. Từ đó, các em sẽ có dịp nhìn lại, và có lẽ, sẽ xử lí tốt hơn khi buộc phải lựa chọn giữa tập thể và cá nhân, giữa khuôn phép và phóng khoáng, giữa tình và lí để xác định cho mình lẽ sống cần có trong hành trang vào đời”.

Mặc dù vậy, thạc sĩ Khôi cũng bày tỏ chút tiếc nuối khi câu Nghị luận văn học có đôi chút “lép vế” so với câu Nghị luận xã hội khi tiếp nhận văn học là một vấn đề đã quá quen thuộc. Song, theo ông, điều này là hoàn toàn có thể chia sẻ được: “Tìm ra vấn đề Nghị luận văn học kết nối với đời sống không dễ. Câu Nghị luận xã hội đảm nhận vai trò phân hóa chính cho đề thi thì câu nghị luận văn học phải làm vợi đi chút áp lực cho học sinh. Sự cân đối này vẫn thể hiện được yêu cầu phân hóa của đề thi…”. 

Ở góc độ giáo viên THPT, cô Lê Ngọc Hân - Tổ trưởng tổ Ngữ văn, Trường THPT Lê Quý Đôn (quận 3) đánh giá, đề thi học sinh giỏi lớp Mười hai môn ngữ văn của TPHCM quá hay, đậm chất văn chương nhưng lại vô cùng gần gũi với cuộc sống, không hề sống sượng. Đề gây xúc động mạnh vì đã gắn văn học với đời sống một cách vô cùng tinh tế, gần gũi với những bước chuyển vô cùng khéo léo.

“Trên thực tế, “đam mê” là vấn đề dường như đang nằm trong quán tính của xã hội. Xã hội đang cổ vũ cho việc người trẻ sống theo đam mê. Thậm chí, các đầu sách best seller cũng cổ vũ vấn đề này. Có thời điểm, còn nổi lên những câu như “hãy cứ đam mê, hãy cứ dại khờ”. Chính những điều này khiến học sinh lấy đam mê làm mục tiêu cho mọi hành động, nhiều khi không rõ chính mình là ai nữa.

Vấn đề nghị luận đặt ra trong đề đòi hỏi học sinh cần tỉnh táo để “đọc và suy ngẫm” đúng với yêu cầu đặt ra trong đề. Và không chỉ học sinh, bất cứ ai cũng cần phải nhìn nhận lại, lắng chậm lại với những đam mê của mình. Việc thể hiện tròn trịa được bài nghị luận xã hội đòi hỏi các em không chỉ phải tỉnh táo trong ngòi viết của mình mà phải cần tỉnh táo trong tư duy. Chính điều này sẽ là sự phân loại rất nhanh”.

Học sinh tham dự kỳ thi chọn học sinh giỏi lớp Mười hai cấp thành phố sáng 5/3 - Ảnh: Q.Tr

Đối với câu Nghị luận văn học, theo cô Ngọc Hân vấn đề đặt ra khá bao quát song cũng quen thuộc và an toàn. Để làm được phần này, học sinh phải vững vàng kỹ năng lý luận văn học, chứng minh lập luận của mình bằng những tác phẩm hoặc những câu truyện văn chương. Tuy nhiên phải nêu ra những góc nhìn riêng biệt của mình ở trong tác phẩm đó.

Quốc Trung