Ai bảo vệ các nhà báo điều tra?

13/04/2016 - 10:55

PNO - Theo thống kê của Ủy ban Bảo vệ nhà báo (CPJ, trụ sở ở New York, Mỹ), năm 2015 có 69 nhà báo bị sát hại trong lúc tác nghiệp.

90% trong số đó là các nhà báo điều tra, nỗ lực đưa ra ánh sáng những hành vi tội ác, tham nhũng.

Nguy hiểm luôn rình rập

Đến lúc này, các nhà báo Ireland phần nào vơi bớt nỗi lo lắng, sợ hãi mà hai tháng trước còn ám ảnh họ. Tháng 2/2016, cảnh sát phải bảo vệ đặc biệt một số nhà báo nước này thuộc cơ quan truyền thông Independent News and Media (INM). Theo nguồn tin “chìm”, họ có thể bị “thanh toán” bất cứ lúc nào vì điều tra hành vi phạm pháp của các băng đảng tại thủ đô Dublin. INM (sở hữu các đầu báo Sunday Independent, Irish Independent, Evening Herald và Sunday World) ngay lập tức làm việc với cơ quan chức năng về kế hoạch bảo vệ an toàn cho các nhà báo. Lãnh đạo INM, ông Stephen Rae đồng thời bàn bạc với các nhà báo có liên quan, và quyết định công bố rộng rãi thông tin này trước cộng đồng, nhằm gửi đi thông điệp “chính nghĩa không bao giờ khuất phục tội ác”.

Tháng 9/2015, Hội đồng Tư pháp Ghana bắt tay điều tra tham nhũng trong ngành tư pháp sau khi nhận được bằng chứng cáo buộc từ nhà báo Anas Aremeyaw Anas. Bằng chứng có được nhờ tinh thần thép và quá trình xâm nhập, thu thập thông tin ròng rã hai năm của Anas chỉ đích danh 34 thẩm phán có hành vi tống tiền, nhận hối lộ. Anas là nhà báo kỳ cựu, chuyên mảng phóng sự điều tra ở Ghana suốt 18 năm nay.

Ai bao ve cac nha bao dieu tra?
Nhà báo Anas Aremeyaw Anas không bao giờ công khai lộ diện - Ảnh: MARKET GHANA

Năm ngoái, tại Hội nghị phóng viên điều tra toàn cầu (tổ chức ở Na Uy), Anas nhắc đến dấu mốc đầu tiên khiến anh quyết tâm lựa chọn con đường đầy nguy hiểm, trắc trở này. Khi ấy, anh là phóng viên trẻ chân ướt, chân ráo vào nghề. Nhận được cuộc gọi cung cấp tin một cảnh sát nhận hối lộ từ người bán hàng rong, anh lập tức có mặt, hóa thân làm người bán hàng rong, khai thác mảng tối mà ít ai nghĩ đến chuyện phanh phui vì nó diễn ra như cơm bữa. Bài viết tạo hiệu ứng tích cực, từ đó anh quyết tâm theo đuổi con đường phóng sự điều tra.

Danh sách các vụ án lớn do Anas đưa ra ánh sáng ngày càng dày đặc, phần lớn là tham nhũng. Anas không ngại đụng chạm “nồi cơm” của các đại gia ngành điện, nông nghiệp, khai thác vàng, bảo vệ động vật hoang dã. Kết quả thăm dò dư luận suốt 5 năm qua (2010-2015) cho thấy, Anas là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn ở Ghana. Anh trở thành một trong những nhà báo có tiếng trên thế giới với hàng chục giải thưởng báo chí uy tín, nhưng canh cánh bên anh là nỗi lo cho sự an toàn của mình.

Khắc tinh của tội phạm không chỉ là lực lượng chấp pháp mà còn có sự đóng góp hữu hiệu của những nhà báo sẵn sàng vạch trần tội ác, cái xấu. Năm 2015, tại Mỹ, hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Michael Grimm từ chức vì hành vi trốn thuế với số tiền khai thiếu hơn một triệu USD. Vụ việc có lẽ không quá ầm ĩ nếu ống kính truyền hình không bắt được cận cảnh Michael Grimm văng tục, dọa ném một phóng viên ra ngoài ban công cho gãy xương sau khi bị anh này chất vấn. Truyền thông ủng hộ đảng Dân chủ nhân cơ hội này làm ầm ĩ, buộc ông ta phải đối mặt với sự nghiêm trị của pháp luật. Michael Grimm chịu án tù tám tháng.

Ai bảo vệ nhà báo?

Rất nhiều nhà báo đang đánh cược sinh mệnh khi lăn xả vào những góc khuất của cuộc sống muôn màu này. Ngay khi thông tin tiêu cực xuất hiện hoặc có khi chưa kịp “trình làng”, họ đã nhận được những lời đe dọa, mạt sát.

Ai sẽ bảo vệ nhà báo? Trước tiên, bất cứ nhà báo chân chính nào cũng đều được bảo vệ theo luật pháp của từng quốc gia và Tuyên ngôn thế giới về quyền con người cũng như Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị. Xác nhận nguy hiểm luôn rình rập các phóng viên viết bài chống tiêu cực, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc tháng 5/2015 đã thông qua nghị quyết lên án các hành động bạo lực chống lại nhà báo. Nghị quyết kêu gọi các quốc gia trang bị thêm nhiều công cụ pháp lý bảo vệ nhà báo chống tiêu cực, mục đích cuối cùng là tạo tâm lý ổn định cho người dân, giúp họ tin vào công lý và pháp luật. Australia là một trong những quốc gia quy định chặt chẽ trong việc bảo vệ nhà báo.

Tháng 9/2012, New South Wales là bang đầu tiên ở Australia thông qua luật miễn cho các nhà báo việc tiết lộ nguồn cung cấp tin khi phải giải trình về hoạt động tác nghiệp. Luật này sau đó được áp dụng tại bang Victoria và Western Australia.

 

news_is_not_ads=
TIN MỚI