2024 - năm thiếu vắng những “hiện tượng xuất bản”

Những dấu ấn cuối năm

Những ngày đầu tháng Mười hai, bạn đọc được dịp chào đón tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh và nhà thơ Nguyễn Phong Việt. Đây cũng là 2 tác giả luôn có sách mới hằng năm và sách đều bán chạy. Với nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, số lượng bản in lần đầu cho truyện dài Tiệm sách của nàng (vừa ra mắt 2 phiên bản - bìa cứng và bìa mềm) là 80.000 bản. Tản văn Chúng ta sống để bước tiếp của nhà thơ Nguyễn Phong Việt vừa lên kệ đã nhanh chóng tái bản chỉ sau 24 giờ.

Cuối năm, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có tác phẩm mới và được bạn đọc yêu thích, đón nhận - Nguồn ảnh: Nhà xuất bản Trẻ

Số lượng phát hành lên đến hàng chục ngàn bản in hay tái bản/nối bản chỉ trong thời gian ngắn luôn là điều đáng mừng cho các tựa sách trong nước. Nhưng những tác giả - tác phẩm có thể đạt được điều này rất hiếm. Sách vừa lên kệ đã tái bản trong năm qua còn có thể kể đến các tựa: Thư cho em (Hoàng Nam Tiến, viết về tình yêu của ba mẹ anh trong thời chiến - thiếu tướng Hoàng Đan và đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị An Vinh), tiểu thuyết Mùa hè năm ấy bên em là mãi mãi (viết về đại dịch COVID-19 của tác giả Hồ Điệp Thanh Thanh), Đến Sahara mở quán trà đá (sách khởi nghiệp của tác giả Minh Phan)… Tuy nhiên, vẫn chưa thể gọi đây là những “hiện tượng xuất bản” của năm.

Sau 4 năm vắng bóng, cây bút “triệu bản” Anh Khang trở lại với tác phẩm Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành (Phương Nam Books phát hành tháng Mười một vừa qua). Vẫn giữ được phong độ nhưng nếu so với sức hút và dấu ấn từng có được, sự trở lại lần này của Anh Khang ít tiếng vang hơn. Với tác giả trẻ Thảo Trang, sau tiểu thuyết Tết ở làng Địa Ngục lan truyền nhanh vào năm ngoái thì sức lan tỏa của tác phẩm 25 độ âm (viết về nạn buôn người, ra mắt vào tháng 8/2024) lại không bằng.

Nhìn lại năm qua (chỉ trong 6 tháng đầu năm, ước tính hơn 25.000 tựa sách mới và gần 400 triệu bản sách được phát hành), dù có rất nhiều tác phẩm được vinh danh tại các giải thưởng nhưng lại không nhiều tựa sách có sức lan tỏa rộng. Ngoài tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh - vốn đã có lượng độc giả quen thuộc và đông đảo - không dễ gọi tên các tác phẩm văn chương hút khách năm qua. Ở lĩnh vực sách tranh/truyện tranh, rất nhiều tựa/bộ sách được phát hành với đề tài đa dạng, nội dung phong phú. Tuy nhiên, chúng vẫn chưa đủ sức tạo dấu ấn như đã từng có ở những năm trước với: Hành trình đầu tiên (Phùng Nguyên Quang - Huỳnh Kim Liên), Long Thần Tướng (Comicola), Bẩm thầy Tường, có thầy Vũ đến tìm (Hoàng Tường Vy)…

Dấu ấn cuối năm đọng lại với tác phẩm Chúng ta sống để bước tiếp của Nguyễn Phong Việt. Tập sách có giá trị chữa lành và trao gửi những thông điệp ấm áp cho mùa Giáng sinh. Tác giả cũng sẽ có buổi ra mắt và ký tặng sách cho bạn đọc vào cuối tuần này.

Tác phẩm đoạt giải ít lan tỏa

Một năm rộn ràng, nhiều dấu ấn với các giải thưởng dành cho sách nhưng ít “hiện tượng xuất bản” là điều có thể nhìn thấy trước. Giải thưởng Sách quốc gia lần 7/2024 vừa vinh danh 58 tựa/bộ sách có giá trị ở nhiều lĩnh vực. Ngoài giải thưởng do bạn đọc bình chọn dành cho 4 tác phẩm: Người thầy (Nguyễn Chí Vịnh), Chuyện con mèo dạy hải âu bay (Luis Sepúlveda), Mùa hè không tên (Nguyễn Nhật Ánh), Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu (Rosie Nguyễn), phần lớn sách được vinh danh mang tính chuyên môn cao. Trong đó, có thể kể đến những công trình nghiên cứu được trao giải A: Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sử (1698-2020), Cẩm nang chẩn đoán và điều trị nội khoa, Tổng tập Nhà văn quân đội - Kỷ yếu - Tác phẩm (5 tập); một số tựa sách giải B: Nghệ thuật tư duy chiến lược, Sự suy tàn và sụp đổ của đế chế La Mã, Sobotta Atlas giải phẫu người, Bộ xương người nói với chúng ta điều gì?…

Chúng ta sống để bước tiếp của Nguyễn Phong Việt có giá trị chữa lành và trao gửi những thông điệp ấm áp cho mùa Giáng sinh

Được hội đồng thẩm định ghi nhận, tôn vinh giá trị nhưng ít lan tỏa cũng là điều thiệt thòi cho nhiều tựa/bộ sách tại các giải thưởng trong nước. Không riêng với những tựa sách đậm tính hàn lâm, tác phẩm văn học cũng không ngoại lệ. Cuối năm cũng là mùa tổng kết và trao giải thưởng văn chương từ các đơn vị hội nghề nghiệp, nhưng tác phẩm được tôn vinh không đồng nghĩa với việc sách sẽ được bạn đọc yêu thích hay bán chạy. Một số ít tác phẩm có được sức lan tỏa hoặc tái bản ngay sau các giải thưởng có thể kể đến: Chang hoang dã (sách tranh, Trang Nguyễn), Biên bản chiến tranh 1.2.3.4.75 (Trần Mai Hạnh), tiểu thuyết Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín (Nguyễn Một), gần đây nhất là truyện dài Đại náo nhà ông ngoại (Nguyễn Xuân Thủy) được tái bản ngay sau khi tác phẩm được trao giải Sách hay 2024.

Nhiều tựa/bộ sách được tôn vinh ở giải Sách hay còn được xem là “khó đọc” với độc giả đại chúng, ví dụ: Kinh tế học về tiền, ngân hàng và thị trường tài chính; Xã hội học tri thức - Trường lực tri thức miền Nam Việt Nam hậu thuộc địa; Bất chấp định mệnh - Văn hóa và phong tục tập quán người Bru - Vân Kiều; Chiến lược - Cơ chế - Con người: Thế kiềng 3C của tồn vinh doanh nghiệp… Ngoài ra, còn có những trường hợp sách được trao giải nhưng lại là “sách không bán” nên cơ hội tiếp cận bạn đọc gần như bằng 0.

Một năm nhiều khởi sắc của ngành sách với mùa giải thưởng rộn ràng, có được nhiều tác phẩm hay cùng những cơ hội rộng mở trên hành trình “ra thế giới” nhưng cũng lại là năm thiếu vắng những dấu ấn đặc biệt nổi trội để có thể làm nên những “hiện tượng xuất bản” như đã từng. Nhìn lại để đi tới và kỳ vọng vào những bước tiến mới đầy khả quan, đậm dấu ấn của làng sách trong năm mới.

Lục Diệp