2 tỉ người thiếu lương thực và nước sạch khi các sông băng tan chảy

Núi Kenya, đỉnh núi cao thứ hai của châu Phi, là nơi có các sông băng đang nhanh chóng thu hẹp. Sông băng đóng vai trò quan trọng đối với các hệ sinh thái và cộng đồng lân cận - Ảnh: Luis Tato/AFP

Báo cáo Phát triển Nguồn nước Thế giới năm 2025 từ Ủy ban Di sản thế giới thuộc Liên hiệp quốc (LHQ) cảnh báo, các sông băng đang biến mất, đe dọa nguồn cung cấp lương thực và nước của 2 tỉ người trên toàn thế giới, và tốc độ tan chảy "chưa từng có" hiện nay sẽ gây ra hậu quả khó lường.

Theo báo cáo, 2/3 tổng diện tích nông nghiệp tưới tiêu trên thế giới có khả năng bị ảnh hưởng do các sông băng tan chảy và lượng tuyết rơi giảm ở vùng núi.

Hơn 1 tỉ người bị đe dọa hiện sống ở các vùng núi. Riêng tại các nước đang phát triển, có tới một nửa người dân vùng núi đang trải qua tình trạng mất an ninh lương thực.

Tình hình này có khả năng trở nên tồi tệ hơn, vì sản xuất lương thực ở những vùng cao phụ thuộc vào nước trên núi, tuyết tan và sông băng.

Các nước phát triển cũng không thoát khỏi nguy cơ bị ảnh hưởng. Tại Mỹ, lưu vực sông Colorado đã bị hạn hán kể từ năm 2000 và nhiệt độ cao hơn có nghĩa là lượng nước rơi xuống mặt đất nhiều hơn dưới dạng mưa, tạo ra dòng chảy nhanh hơn tuyết tan từ núi, làm trầm trọng thêm tình trạng hạn hán.

Tổng giám đốc của UNESCO Audrey Azoulay cho biết: "Bất kể chúng ta sống ở đâu, tất cả đều phụ thuộc vào núi và sông băng theo một cách nào đó. Nhưng những nguồn dự trữ nước tự nhiên này đang phải đối mặt với nguy cơ lớn. Báo cáo này giúp chứng minh nhu cầu hành động cấp thiết".

Theo nghiên cứu riêng của Tổ chức Khí tượng Thế giới, nơi đã công bố báo cáo Tình hình Khí hậu hàng năm vào trung tuần tháng 3/2025, tốc độ thay đổi của các sông băng hiện ở mức tồi tệ nhất từng được ghi nhận.

Nghiên cứu cho thấy sự mất mát khối lượng sông băng lớn nhất trong 3 năm qua, với vùng Svalbard của Na Uy và vùng núi Thụy Điển nằm trong số những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Đông Phi đã mất 80% sông băng ở một số nơi. Tại dãy Andes khoảng 30-50% sông băng đã tan chảy kể từ năm 1998. Các sông băng ở dãy Alps và dãy Pyrenees, nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất ở châu Âu, đã thu hẹp khoảng 40% trong cùng kỳ.

Abou Amani - Giám đốc khoa học về nước tại UNESCO - cho biết thêm rằng: sự suy giảm của các sông băng đã có tác động xa hơn, vì sự mất mát của lớp băng khiến mặt đất hấp thụ nhiệt nhiều hơn. Ông cảnh báo rằng "Các sông băng tan chảy có tác động đến khả năng phản xạ bức xạ Mặt trời và điều đó sẽ tác động đến toàn bộ hệ thống khí hậu".

Nhiều trận tuyết lở hơn cũng sẽ xảy ra, vì mưa rơi trên tuyết là một yếu tố chính gây ra sự hình thành tuyết lở. Nước đọng từ các sông băng tan chảy cũng có thể được giải phóng, gây ra lũ lụt đột ngột ở các thung lũng hoặc cho những người sống xa hơn dưới sườn núi. Những khu vực đóng băng vĩnh cửu cũng đang tan chảy, giải phóng khí mê-tan từ đất núi, làm tăng hiệu ứng nhà kính.

Một nghiên cứu được công bố vào tháng 2/2025 trên tạp chí Nature phát hiện ra rằng một nửa khối lượng sông băng toàn cầu sẽ bị mất vào cuối thế kỷ này, nếu tình trạng nóng lên toàn cầu không được ngăn chặn.

Những tác động này xảy ra vào thời điểm nhiều nguồn thực phẩm đang căng thẳng. Alvaro Lario - Chủ tịch Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế (Ifad) - đã kêu gọi hỗ trợ nhiều hơn cho những người sống ở các vùng núi bị ảnh hưởng.

Ông Alvaro Lario chia sẻ: "Nguồn nước ngày càng giảm, trong khi tình trạng mất an ninh lương thực lại tăng tốc. Núi tuyết cung cấp 60% nước ngọt của chúng ta, nhưng các cộng đồng sống quanh nguồn tài nguyên quan trọng này lại nằm trong số những cộng đồng mất an ninh lương thực nhất".

Tấn Vĩ (theo The Guardian)