5 cách học tập chủ động

1- Xem mỗi giờ vào lớp là để vận động tư duy, để suy nghĩ va đập với lý thuyết, ý tưởng của bài giảng; chứ không phải ngồi ghi chép và lắng nghe một cách bị động, chờ kiến thức rơi vào đầu như hứng mưa rơi. Mưa rơi xuống ao sẽ thành ao tù nước đọng.

Nhưng mưa rơi xuống suối, suối sẽ hợp thành sông, sông chảy ra bể. Vận động tư duy cũng như sông chảy; thụ động ghi chép lại như nước ao tù. Chạy theo sông, kiến thức có thể trôi đi, nhưng tư duy thì sẽ hóa dòng chảy. Mà đã chảy thì không bao giờ dừng và cũng không muốn dừng.

Vì thế, thấy học trò của mình những ngày đầu đi học, cứ ngồi xuống bàn là lấy tập bút ra, sẵn sàng tư thế ghi ghi chép chép; tôi bảo dẹp hết: “Nhìn thầy. Nói chuyện với thầy. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi của thầy. Muốn ghi chép gì thì đến cuối buổi thầy cho 5-10 phút tự đúc kết, tự ghi”.

2 - Liên hệ những gì đang học với thực tế, với những gì mình đã nghe, nhìn, nếm, sờ, cảm và biết. Nếu không kết nối những gì đang học được với cuộc sống và bản thân, bạn sẽ không thật sự BIẾT. Kiểu như các bài thi TOEFL, IELTS, SAT, ACT chỉ luyện cho người học kỹ năng làm bài trong khuôn khổ thời gian hạn hẹp, sao cho nhanh nhất, đúng nhất.

Nếu khư khư học theo kiểu đó, có thể được điểm cao vì kỹ năng làm bài tốt, nhưng những kiến thức hay ho, cách tư duy sáng tạo từ những bài đọc đó thì chưa chắc người dạy đã nắm bắt được, huống chi người học. Trong khi đó, thành công trong học tập, công việc và cuộc sống đòi hỏi nhiều hơn là kỹ năng hoàn tất một bài đọc và mười mấy câu trắc nghiệm, điền từ trong vòng 45-60 phút, hay viết bài luận 30 phút theo khuôn mẫu.

3- Tìm hiểu xem với mỗi môn học, khoá học, bản thân mình cần phát triển kỹ năng học tập gì; từ đó mới có thể khắc phục và bổ sung những cái còn yếu và chưa có. Ví dụ, để học tốt tiếng Anh, nếu chỉ là ghi chép từ vựng, làm bài tập ngữ pháp thì không phải là kỹ năng học tập.

Kỹ năng học tập là những cái ta có thể vận dụng từ môn này sang môn khác. Với tôi, kỹ năng học tiếng Anh và bất kỳ một môn học nào khác là kỹ năng tự học, tra cứu, nghe và suy luận, đọc và phân tích, phản biện và tranh luận, đúc kết và viết, tổng hợp và liên tưởng mở rộng...

4 - Luôn tự hỏi bản thân: Liệu tôi có thể giải thích vấn đề này cho người khác hiểu không? Nếu bạn chưa làm được điều đó, nghĩa là bạn chưa thật sự... học tốt! Theo Learning Pyramid (Kim tự tháp về phương pháp học), một loại hình học tập giúp người học lưu lại được 90% kiến thức đã học, là thông qua việc dạy lại những gì đã học. Có lẽ vì vậy mà ngày xưa, khi tôi chỉ mới lớp 8-9, bố mẹ đã bảo tôi dạy kèm cho mấy đứa em trong nhà.

Vào đại học, ngay từ năm 1, cứ đến mùa thi là tôi đi làm gia sư cho chính những môn học mình sẽ thi. Môn nào không ai có nhu cầu "thuê" dạy kèm, tôi lại cố tìm cho ra người để... ĐƯỢC dạy lại miễn phí cái mình đang học. Dạy xong coi như tôi khỏi cần ôn bài nữa. Làm được như vậy, kiến thức đang yên ngủ sẽ được đánh thức. Và SỐNG!

5- Học bất kỳ môn nào cũng phải xác định rõ nội dung chính của nó, để khi học là đối chiếu, so sánh và cân nhắc những thứ đang học bổ sung, phản biện và hoàn thiện nội dung chính như thế nào. Cụ thể, trong một lớp học, người dạy hay mở đầu bằng một câu hỏi lớn (Big Question) và suốt buổi học, nhiệm vụ của cả lớp là đi tìm câu trả lời ấy - không phải MỘT mà phải là NHỮNG câu trả lời.

Có như vậy, người học mới thật sự ra được biển lớn từ không gian nhỏ hẹp của lớp học và làm cho tư duy của người học hiểu rằng: Mọi thứ không phải chỉ là A, B, C hay D, mà kiến thức và tư duy của nhân loại còn nhiều hơn thế.

Tiến sĩ Nguyễn Chí Hiếu