NSND Thế Anh - Thênh thang khói nắng

1. Tháng Ba, phương Nam trời đổ lửa nực nồng. NSND Thế Anh bắc ghế mời khách ngồi trước cửa nhà đón gió. Đường vắng tanh, chang chang khói nắng. Bất giác hỏi: “Hồi nhỏ, quê chú có nắng vầy không?”. Lão nghệ sĩ ngẩn ngơ: “Quê chú hả? Lâu rồi ít ai hỏi chuyện quê quán. Người ta thích nghe chú kể chuyện tình. Quê chú ở Từ Liêm, Hà Nội, không có nắng như vầy”.

Tự nhiên ông nghĩ rất lâu, ngó đâu đó, nói một mình: “Trưa tháng Ba trong này, nắng khan như tháng Bảy ngoài đó”. Một tháng Bảy năm nào nắng vàng ngọn tóc, người cha lên tàu viễn dương du học, mẹ kiễng chân nhướng mắt theo biển trời loang loáng. Buổi chia ly bàng bạc chiêm bao, những cơn mộng mị ập tới tức thở, cha đi, bận ấy không về…

Năm đó, Thế Anh ba tuổi, nhớ cha, chỉ biết khóc. Mẹ đợi một năm, 10 năm, 20 năm rồi không biết có còn sức đợi chờ. “Riêng chuyện của cha, mẹ vẫn đều đều kể mỗi đêm. Mẹ kể cha học giỏi thông minh, mẹ ước chừng cha giỏi quá, nên bên đó họ giữ cha lại làm bác sĩ luôn. Rồi cha có vợ khác…”. Chuyện người cha rời xa những đứa con nheo nhóc, quên mất mình còn sót lại một gia đình, bỗng chốc biến thành… cổ tích. Thế Anh cười: “Mẹ kể về cha đẹp quá, nên ba anh em chú không ai đem lòng oán trách, dù ông ấy bỏ mình”.

“Một thân một mình nuôi con, nhưng mẹ chú chưa bao giờ ca thán. Cho đến khi người anh kế của chú lâm trọng bệnh mà mất, thì mẹ khóc, khóc nhiều lắm, có gọi tên cha. Thảng thốt, đứt quãng…” - Thế Anh bặm môi, nén một hơi thở dài chực bung trong lồng ngực. Mẹ ông, tóc xanh tang trắng, quan tài trẻ con nhỏ xíu, hốt ba nắm đất bụi đã lấp mịt mờ, mẹ cào gai, mười ngón tay tươm máu. Nỗi đau lớp lớp ùa về ngập ngụa, người già nước mắt không rơi, chỉ còn xa xót nhọc nhằn rỉ ra từ đuôi mi chớm bạc: “Cho đến lúc cha mất đi, chú cũng chưa bao giờ được nhìn ông tận mặt”...

Bức ảnh bốn mẹ con nghệ sĩ Thế Anh được ông gìn giữ cho đến tận bây giờ

Thế Anh là con út, nhà có ba anh em, mất hết một. Mẹ ngơ ngác ra vào, hai anh em lủi thủi lớn khôn. Sợ mẹ buồn, Thế Anh ráng học. Ông kể: “Năm 1961, chú đậu vào khoa Toán, trường Đại học Sư phạm. Chẳng hiểu sao lại quyết định thi vào ngành sân khấu điện ảnh. Chắc bởi cái duyên nghề”. Năm 1964, Thế Anh vào vai trung úy Phương trong phim Nổi gió, chinh phục hầu hết các diễn đàn phê bình nghệ thuật. Trung úy Phương mang trên vai sự giằng xé tâm lý mãnh liệt. Bi kịch của trung úy Phương là ẩn ức của đất nước ly tan, cộng thêm phần day dứt, úa rời… Bao nhiêu hỗn mang lầm lạc của Phương, Thế Anh đong đầy bằng một ánh mắt.

Tài hoa chín rộ, Thế Anh vụt sáng rất nhanh. Ra mắt khán giả miền Nam trong phim Mối tình đầu với vai thư sinh Ba Duy ở độ tuổi 40, Thế Anh vẫn trẻ. Chàng sinh viên thất tình, thất thế, sa ngã và đớn đau, bạc nhược và ngơ ngác… trong Mối tình đầu đã giúp Thế Anh đạt được danh hiệu Nam diễn viên xuất sắc nhất vào năm 1980.

Vài mươi năm về trước, Thế Anh tung hoành màn ảnh Việt với biệt danh “đệ nhất hào hoa”. Mày rậm, mắt sáng, râu tóc xanh rì, ông khiến bao nhiêu người con gái máu chảy mềm tim. Nhắc chuyện tình, bỗng ông buồn hiu hắt: “Cháu biết không, người già mắc bệnh nhớ. Chiêm bao chưa tan ngỡ như mặt người còn đó. Hào hoa có gì hay, chỉ tổ gieo rắc buồn thương cho những người mình chẳng bao giờ muốn làm tổn thương”.

Có một cô gái chớm nương nhờ cửa Phật, mong manh như hoa, non tơ như đọt lá, lỡ động lòng trần trước nụ cười, đuôi mắt của Thế Anh. Ông kể: “Đợt ấy đi đóng phim, rồi trú tại một ngôi chùa ở Đà Lạt. Không biết sao người ta lại thích chú, khi cô ấy hẹn, chú cũng có ra. Ra để nói rằng, tôi có vợ rồi, rằng, tình cảm đó, tôi biết rồi, tôi sẽ giữ”. Cô ấy khóc, nước mắt như hơi sương giữa trời nắng hửng, tan nhanh, váng vất… Cũng còn đôi ba gương mặt con gái lướt qua đời Thế Anh, ông giữ lại, để đó, rồi quên quên nhớ nhớ xuôi về.

Vẻ điển trai của "đệ nhất hào hoa" màn ảnh Việt một thời

2. Bây giờ, Thế Anh 78 tuổi, mắc bệnh tiểu đường, gút… huyết áp lên xuống thất thường. Da bắt đầu nổi đồi mồi, tóc bạc, đến nụ cười cũng mỏi mê. Ngó xuống gian bếp nồng ấm hơi người, NSND Thế Anh cười hiu hiu tóc trắng: “Cảnh nhà không lẻ bóng, cũng đỡ. Có vợ ngày đêm sớm tối chăm lo. Nhiều đêm nghĩ ngợi mông lung, chợt thấy may mà mình chưa làm gì có lỗi với bà ấy, may mà đến giờ này, bà ấy vẫn còn đây”. Nhiều đêm ác mộng không chờ mà tới, bất giác lay tay người bạn đời, sợ hãi vụt tan, an yên là miên viễn…

Làm vợ, làm chồng nghệ sĩ như làm bạn với gió trời, nắm không xong, giữ cũng chẳng được, rày đây mai đó, hẹn người này, gặp người kia… “Dễ sa ngã lắm cháu ơi, nhưng chú là nghệ sĩ. Lỡ có chuyện gì, người ta không chỉ nói ông Thế Anh này nọ đâu, mà nói “giới nghệ sĩ… đó mà”. Câu đó nghe nặng lắm, nên chú chối từ tất cả, cái danh “nghệ sĩ” có được rồi thì phải giữ lấy cho sạch. Cho đến tận giờ này, chú còn có vợ cạnh bên. Chỉ còn biết nói lời biết ơn bà ấy”.

Ngôi nhà nhỏ tường treo đầy tranh ảnh, thuở hào hoa rực rỡ hiện về sống động. Thế Anh sảng khoái kể từng bức hình, từng nhân vật ông đã kinh qua. Xong chuyện, lại ra cửa ngồi buồn, lâu lắm không phim ảnh gì, người nhớ nghề, tự nhiên héo hắt.

Nhưng ước mơ vẫn chưa hết mùa lộng lẫy. Phút chốc đuôi mắt như reo, khát khao nhảy tanh tách ra khỏi điệu cười, vấn vít trên cái khua tay đầy hứng khởi. Rằng: “Chú mong được tiếp xúc với nhiều đạo diễn nước ngoài hơn, để học hỏi, để tiếp tục làm mới mình. Tiếng Anh, tiếng Pháp của chú còn “bén” lắm”; rằng: “Già thì làm nghề theo kiểu già. Biết đâu người ta thiếu một ông già đầy nội tâm, biết đâu người ta cần một ông già mắt một mí… như chú. Chú chờ một vai nặng ký, một vai thật khó cho dốc hết những kinh nghiệm dạn dày”…

Nhắc chuyện nghề, người bỗng nhiên trong veo, mát rượi, mặc khói nắng ngoài kia oi nồng gờn gợn. Thế Anh không già, không có tuổi 78, chỉ còn đây người nghệ sĩ cháy bỏng với giấc mơ được làm nghề, được tận hiến cùng nghề. Như nắng chói tháng Ba cơi lên những ngọn khói lộng lẫy giữa đất trời. Khói nắng thênh thang, ngưng vào mây, mai này thành mưa mát ngọt… 

HỒ NGỌC GIÀU