Tom Hayden - người thắp sáng niềm tin vào lẽ phải

Bày tỏ sự tiếc thương và lòng tôn kính đối với ông Hayden, Thị trưởng TP Los Angeles Eric Garcetti viết trên trang Twitter của mình: “Một chính trị gia vĩ đại và là người bạn thân yêu đã ra đi. Tom Hayden luôn đấu tranh cho lý tưởng của mình mạnh mẽ hơn bất kỳ ai mà tôi từng biết”. Đúng như đánh giá này và cũng không quá lời khi nói, Tom Hayden đã thức tỉnh cả hệ thống, tạo nên ảnh hưởng rất sâu rộng.

Từ thời thanh xuân, ông đã thắp lên ánh sáng của niềm tin vào lẽ phải và dân chủ. Thập niên 1960, anh sinh viên ĐH Michigan Tom Hayden đã sớm giữ vai trò biên tập viên của tờ Michigan Daily, đồng thời là một trong những nhà sáng lập, lãnh đạo phong trào Sinh viên vì một xã hội dân chủ (SDS).

Phong trào này là niềm cảm hứng cho làn sóng xuống đường biểu tình phản đối cuộc chiến xâm lược của Mỹ tại Việt Nam. Tom Hayden đã làm mọi cách để người Mỹ hiểu rõ sự thật. Ông cùng những người bạn yêu chuộng hò a bình trên thế giới tìm những cuốn sách viết về Việt Nam, đi thực tế ở Việt Nam để tuyên truyền lại cho người dân Mỹ.

Tom Hayden, biểu tượng của phong trào phản đối cuộc chiến Mỹ gây ra ở Việt Nam ẢNH: WIKIPEDIA

Trên đường phố Mỹ cuối thập niên 1960, đầu thập niên 1970, dòng người bất tận cùng vô số tấm biểu ngữ chống chiến tranh Việt Nam, đã gây hiệu ứng mạnh mẽ, tạo sức lan tỏa, xoáy thẳng vào lương tri của mọi người. Thông điệp mạnh mẽ về việc phải chấm dứt chiến tranh phi nghĩa là một trong những yếu tố gây sức ép, buộc Mỹ phải sớm kết thúc cuộc chiến đi ngược lòng dân.

Tom Hayden bị xem như “cái gai” trong mắt nhà cầm quyền. Ông từng bị buộc tội âm mưu và châm ngòi nổi loạn sau các cuộc biểu tình phản chiến tại hội nghị toàn quốc của đảng Dân chủ năm 1968, nhưng được trắng án. Tom Hayden cũng tham gia nhiều buổi nói chuyện phản đối chiến tranh, tổ chức triển lãm tranh cổ động, chiếu phim về Đông Dương giai đoạn 1972-1975 và kêu gọi Quốc hội Mỹ cắt bỏ ngân sách cho cuộc chiến.

Trong thời điểm phong trào phản đối chiến tranh dâng cao, ông gặp nữ diễn viên Jane Fonda, tìm thấy sự đồng cảm ở tinh thần phản chiến. Sau khi nữ diễn viên này có bài phát biểu hùng hồn phản đối chiến tranh Việt Nam, hai người bắt đầu gặp gỡ nhau nhiều hơn. Từ tình bạn, họ bước sang tình yêu và đi đến hôn nhân. Bà Jane Fonda đã cùng ông đến Quảng Trị, thấu cảm “nỗi buồn chiến tranh” trước những cái chết oan uổng của thường dân vô tội.

Năm 2012, Tom Hayden trở lại Việt Nam lần đầu, kể từ ngày chiến tranh kết thúc, nhưng là lần thứ năm ông đến mảnh đất hình chữ S. Dịp này, Chính phủ Việt Nam đã trao tặng kỷ niệm chương “Vì hòa bình hữu nghị giữa các dân tộc” cho ông. Ông thăm lại căn hầm tránh bom ở khách sạn Sofi tel Legend Metropole Hanoi, nơi đã che chắn cho ông trong những ngày Mỹ không kích Hà Nội và chia sẻ một phần ký ức: “Năm 1965, 1967, 1972 và 1973, căn hầm này đầy sức sống với tinh thần quật khởi. Các nhân viên khách sạn rất thân thiện. Đó thật sự là một vòng tròn nhân ái”.

Những năm cuối đời, trả lời các câu hỏi của truyền thông, Tom Hayden luôn khẳng định niềm tin vào cuộc đấu tranh không mệt mỏi cả đời cho lý tưởng mình đã chọn. “Chúng tôi tình nguyện bỏ ra từ 5-15 năm cuộc đời mình để chấm dứt chiến tranh nhằm giành được những tiến bộ đối với quyền con người. Tôi vẫn ước gì chúng tôi có thể làm được nhiều hơn thế”, ông nói.

Tom Hayden để lại một di sản khổng lồ, không chỉ cho nước Mỹ mà cho cả nhân loại. Bằng sự nhiệt thành và tâm huyết hướng về một xã hội dân chủ thực sự, ông đã chuyển tải tất cả vào 20 quyển sách gồm hồi ký, tác phẩm viết về phong trào phản đối những cuộc chiến phi nghĩa, bảo vệ quyền con người, về nỗi lo môi trường, tương lai nước Mỹ…

Quyển sách cuối cùng của ông là viết về sức mạnh của phong trào vì hòa bình cho dân tộc Việt Nam, sẽ được Nhà xuất bản ĐH Yale phát hành vào đầu năm tới. Nhà báo Katrina Vanden Heuvel của tạp chí Nation viết: “Vào lúc chúng ta cần hồi sinh phong trào hòa bình, cuốn sách sắp ra mắt của Tom Hayden có ý nghĩa vô cùng quan trọng”.

Không chỉ nổi tiếng vì xây dựng phong trào sinh viên vì một xã hội dân chủ, Tom Hayden còn đấu tranh vì con người, hòa bình và các vấn đề môi trường. Lý tưởng, sự cống hiến của ông đã thuyết phục được người dân Mỹ khi ông tham gia chính trường, trở thành nghị sĩ bang California trong suốt 18 năm.

Anh Thông (Theo New York Times, Social Feed, progressive.org, wikipedia)