Chiếc võng đầy thơ trong rừng khộp

Trong dòng chảy văn học Tây Nam

“Kính tặng những cán bộ, chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia và những người dân Khmer yêu dấu”, “Kính tặng đồng đội tôi, những người đã chết và những người còn sống”... Đó là những dòng đề từ trên các tựa sách viết về chiến trường K, vừa được nhà xuất bản Trẻ giới thiệu. 

Họ, những người lính tình nguyện năm xưa, may mắn được trở về, như nhận lãnh sứ mạng của lịch sử, của văn chương, để viết về những năm tháng không thể nào quên. Văn học Tây Nam - cách gọi những tác phẩm viết về cuộc chiến bảo vệ biên giới Tây Nam (1979-1989) - qua ngòi bút của họ hết sức chân thật, khốc liệt và cao cả.

Bài 1: Viết như để trả nợ

Rừng khộp mùa thay lá

Nguyễn Vũ Điền và tôi là bạn lính, cùng nhập ngũ ngày 17/8/1978, khi đang là sinh viên Đại học Tổng hợp Hà Nội. Chúng tôi cùng tham gia huấn luyện ở Phủ Lý và Kim Thanh. Sau ba tháng huấn luyện tân binh, Điền cùng nhiều đồng đội khác được chuyển vào mặt trận biên giới Tây Nam, sang chiến trường K. Chúng tôi bặt tin nhau từ đó. 

Cảnh chia tay kẻ ở người đi giữa những thằng lính trẻ chúng tôi hồi ấy đã được Điền ghi lại trong tác phẩm Rừng khộp mùa thay lá: “Bước ra khỏi hàng quân, tôi ngoái nhìn đồng đội. Mười ba thằng lính cùng trường vây lấy tôi. Phạm Xuân Nguyên, Nguyễn Hồng Cổn (Khoa Văn), Nguyễn Trí Sơn (Khoa Sử) Nguyễn Văn Hợp (Khoa Sinh)... và tất cả những thằng lính cùng thời, xuất thân từ sinh viên Tổng hợp. Chúng nó ôm ghì lấy tôi, nắm tay tôi, dặn dò rất nhiều điều mà tôi chẳng biết chúng nó dặn cái gì nữa. Rồi tất cả chúng nó, thằng nào cũng đưa tiền cho tôi, thằng dúi vào tay, thằng nhét vào túi. Tôi không nỡ chối từ dù biết đó là những đồng phụ cấp chúng nó vừa được nhận đêm qua, nay dành hết cho tôi...”.

​

Tôi cùng một số lính sinh viên khác ở lại, được Tổng cục Kỹ thuật nhận về cho học trường nghề cơ khí, quân khí. Rồi đám lính sinh viên chúng tôi, thay vì làm học viên, lại thành giáo viên tại một trường kỹ thuật quân sự ở TP.HCM, từ đầu năm 1979. Khi chiến sự phía Tây Nam thì chúng tôi ở Bắc. Khi chiến sự phía Bắc thì chúng tôi ở Nam. Trong khi đó, Điền và các đồng đội đang đánh trận ở xứ người, không biết sống chết ra sao. Cùng là lính, nhưng bạn đã gánh phần nguy hiểm, chết chóc cho tôi.

Tháng 6/1982, tôi ra quân, về lại trường đại học, rồi tốt nghiệp, đi làm. Vài năm trước, nhờ Facebook, tôi mới liên lạc được với Điền. Gặp nhau, Điền kể chuyện đời lính, rồi Điền viết lại, đưa lên Facebook. Tôi giục Điền viết tiếp, viết hết, để rồi có cuốn Rừng khộp mùa thay lá. Hai năm chinh chiến đã in dấu lửa vào cuộc đời anh, rực đỏ trên từng trang sách này. Điền viết cho những đồng đội đã chết trong chiến trận và những đồng đội còn sống trở về, viết như vừa để quên đi vừa để không quên.

Đọc sách của Điền, cũng như của các cựu chiến binh mặt trận 479 xuất bản gần đây, tôi rùng mình đau đớn vì sự khủng khiếp của chiến trận mà các đồng đội mình đã trải qua, vì cái giá quá đắt của cuộc chiến, vì lịch sử còn những góc khuất, góc lặng. Tôi có đứa em trai, nhập ngũ sau đợt của tôi và Điền bốn năm. Em cũng sang chiến trường K và hy sinh khi mới 20 tuổi.

“Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình/ Nhưng tuổi hai mươi làm sao không tiếc/ Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc” (Thanh Thảo). Những câu thơ này đúng cho Điền, cho em tôi, cho những người lính đã đi qua những mùa xa nhà, mùa ra trận, mùa rừng khộp thay lá.

Phạm Xuân Nguyên