Ðiều tệ nhất của giáo dục

Đuổi học trò chứng tỏ người thầy đã hoàn toàn bất lực trong việc đào tạo và huấn luyện học sinh. Hình phạt nặng nhất đối với một học trò không phải là đánh đòn bằng roi hay mắng chửi mà là buộc trò thôi học - ngăn chặn quá trình tiếp nhận tri thức của trò.

Sinh viên Đại học Luật TP.HCM trong một giờ ôn tập - Ảnh: Phùng Huy

Câu chuyện nữ sinh N.T.N.A. bị lãnh đạo Trường Ðại học Luật TP.HCM kỷ luật - đình chỉ học một năm vì phô-tô giáo trình hiện vẫn đang khiến dư luận tranh cãi gay gắt. Một bên cho rằng, mức xử phạt như thế là đúng theo các quy định của pháp luật cũng như quy chế của trường. Bên kia cho rằng, đó là mức phạt quá nặng nề, trái pháp luật.

Thật trớ trêu! Những người phản đối mạnh mẽ nhất quyết định của trường luật, thậm chí sẵn sàng đại diện cho nữ sinh A. khởi kiện trường luật, chính là các luật sư - những người một thời là sinh viên tại trường.

Xin tạm không xét đến các yếu tố pháp lý của câu chuyện như liệu giáo trình có thuộc diện được pháp luật sở hữu trí tuệ bảo hộ hay không, như thế nào là trích dẫn hợp lý, như thế nào là sao chép phục vụ cho mục đích giảng dạy và học tập... Công việc đó, xin dành lại cho những người có chuyên môn và có liên quan. Ðiều cần nói ở đây là cách các bên hành xử với nhau cũng như cách mà các giảng viên, cựu sinh viên, sinh viên trường luật ứng xử với pháp luật.

Một sinh viên chuyên ngành luật dân sự hẳn phải biết thế nào là “Fair use” (những trường hợp được phép sử dụng các tác phẩm có bản quyền) trong học tập. Các luật sư hẳn phải biết rõ thế nào là “Education purpose” (mục đích giáo dục), là “Private study” (dành cho nghiên cứu cá nhân).

Thế nhưng thay vì phân tích các yếu tố này dưới góc độ pháp lý, theo đúng như chuyên ngành được đào tạo thì phần lớn chỉ chăm chăm vào hành xử của nhà trường. Nhiều người khác (thật kinh khủng là có cả những người hiện đang ngồi ghế thẩm phán) đã nhân danh cái nghèo để biện minh cho việc sao chép tác phẩm, xâm hại tài sản của người khác - thứ khiến Việt Nam mãi đến nay vẫn chưa thoát khỏi danh sách các quốc gia vi phạm bản quyền nhiều nhất thế giới.

Và trường luật, thay vì tìm cách giúp đỡ sinh viên có được các tài liệu học tập một cách hợp pháp, chi phí thấp thì lại nhiều lần ra quyết định đình chỉ học tập đối với sinh viên, cho rằng đó là hành vi nhằm tăng tính hiệu quả của giáo dục, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật cho sinh viên. Có chắc thế không hay sẽ tăng kỹ năng đối phó, che giấu nơi sinh viên và khiến việc phát hiện vi phạm bản quyền thêm khó?

Nếu thực sự là môi trường giáo dục và vì sinh viên, trường luật hoàn toàn có thể nhờ cậy các giảng viên - cán bộ, công chức của mình - biên soạn giáo trình miễn phí cho sinh viên học tập, hoặc nếu cần có thể chi tiền thuê soạn giáo trình.

Có quá khó không? Vì sao ở một trường như Ðại học Văn Lang, một giảng viên như Lâm Hữu Tài có thể tự bỏ tiền túi viết phần mềm phục vụ học tập và trao tặng cho trường, cho sinh viên; giảng viên Nguyễn Minh Tâm sẵn sàng cho phép sinh viên phô-tô giáo trình do ông biên soạn để học tập; vì sao ở Ðại học Bách khoa, văn phòng OISP có thể phô-tô sẵn tài liệu phát cho sinh viên mà trường luật lại không thể có những động tác tương tự? Cái tâm đối với học trò, với sự nghiệp giáo dục đâu phải chỉ là chuyện để nói nhau nghe.

Ở chiều ngược lại, bản thân mỗi người học cũng cần ý thức được hành vi của mình trong khuôn khổ pháp luật. Giáo trình quá đắt, số lượng quá nhiều hay thậm chí khát khao tri thức... đều không phải là lý do biện minh cho việc phô-tô sách mà không cần xin phép tác giả. Nếu ta thản nhiên phô-tô một cuốn sách, ta cũng sẽ thản nhiên bẻ khóa một phần mềm, thản nhiên download một file nhạc hay xem phim bất hợp pháp trên mạng. Từ đấy, chúng ta sẽ chẳng thể nào theo kịp thế giới văn minh.

Ðình chỉ học tập không phải là cách dạy. Phô-tô sách cũng chẳng phải là cách học. Ðó là những biểu hiện của một hệ thống dạy và học tệ hại cần nhanh chóng được khắc phục.

PHẠM THÀNH NHÂN