Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa

Trong lời nói, nhà văn Bùi Ngọc Tấn chia sẻ: “Những tên phố, tên đường gợi một Hà Nội xưa, Nghĩa Dũng, An Dương, Tứ Tổng, chợ hoa Cổng chéo Hàng Lược, dốc phố Hòe Nhai, hãng ô tô Con Thỏ của Lê Hữu Giai, Nhà Thương làm phúc, Chợ Nứa, cổng đình Hàng Khoai, Công ty Phú Hưng Thành…, cùng những tên người: dì Ếch, dì Cua, vợ chồng anh cả Mốc, bác Bính kem… với những phương cách mưu sinh, kẻ bất lương, người lương thiện… đã cuốn hút tôi. Tôi nghĩ những người thích tập hồi kí mỏng này của Lê Bầu sẽ không chỉ là trẻ em, mà cả người lớn, những người thích tìm hiểu Hà Nội, kể cả những nhà Hà Nội học”.

Đọc Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa, chúng ta sẽ được đắm mình trong không gian, cuộc sống của Hà Nội dân dưới bãi với những địa danh Phúc Xá, Nghĩa Dũng, An Dương, Tứ Tổng… những năm ba mươi của thế kỉ trước. Nơi ấy, tập trung đủ mọi hạng người: những kẻ lưu manh, lừa lọc như chị em Bính Lớn, Bính Con, vợ chồng Cả Mốc, ông Mù… với đủ các chiêu trò; những kẻ nghiện ngập, những tay “anh chị” khét tiếng. Nhưng từ chính nơi ấy, tình người vẫn rạng ngời ấm áp: Một Tí Bủng - cầm đầu bọn đầu gấu bến ô tô, “dạy vợ” đang bầu bí bằng cách đào một cái hố bắt vợ nằm sấp bụng xuống rồi đánh mười roi; bà Cau bán nước hiền hậu, lo lắng dặn dò cậu bé Bầu tránh xa mấy đứa lưu manh; hay bác Cấn trong đội cu li - người hay quát mắng đe nẹt cậu bé Bầu nhất, sau một thời gian xa cách, tình cờ gặp cậu hôm đi thi thì dúi vào tay cậu mấy đồng hào bạc và nói bằng giọng rưng rưng: “Thất học khổ lắm con ạ!”…

Hình ảnh Hà Nội ngày ấy, thật ấn tượng trong hồi ức của nhà văn Lê Bầu như: “Góc những ngã tư đường Mười khá “sầm uất”, (đường Hai Mươi rất vắng, vì chỉ có một dãy nhà trông ra sông, còn dãy phía bờ sông thường bỏ trống, không có người ở) tức là ban ngày, ban tối thường có thêm một gánh phở rong, cô quạt ngô nướng, bà bán quà vặt, xâu táo xâu khoai sọ, (khoai và táo được xâu thành từng xâu, quả lớn, củ lớn ở giữa rồi nhỏ dần về hai đầu, người mua chỉ được chọn từng xâu chứ không được chọn từng quả, từng củ) đặc biệt là có bà hàng nước hấp dẫn khách hàng bằng chiếc điếu cày, tối đến thỉnh thoảng thêm vợ chồng anh xẩm mù tới hát. Họ chỉ có một chiếc nhị hai dây cò cử làm nhạc đệm và một manh chiếu rách, trải ngồi, ngoài ra còn một chiếc chậu thau méo mó, to bằng cái mũ nồi, hoặc chiếc cơi đựng trầu để ngay trước mặt, nhận tiền “thưởng” của người nghe khi nghe đến đoạn hay, đoạn mình thích thú, hoặc của những người đã đứng ngồi nghe suốt từ đầu mà “không thưởng cũng không tiện”.

Theo nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: “Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa là một cuốn sách độc đáo bởi trong văn học Việt Nam, chưa có tác phẩm nào viết về tuổi thơ Hà Nội thị thành trước năm 1945, mà lại là viết về những đứa trẻ, những người ngụ cư dưới bãi sông Hồng thì càng hiếm có. Ngay cả những tác phẩm của nhà văn Tô Hoài, Lê Văn Trương, Nguyên Hồng hay thậm chí những tác phẩm của Tự Lực văn đoàn… những năm đầu thế kỉ cũng chỉ xoay quanh tuổi thơ Hà Nội ở nông thôn - ngoại thành, hoặc một vài nét chấm phá mờ nhạt về trẻ em thị thành”.

Ngoài ra, nhân kỷ niệm 60 ngày giải phóng Thủ Đô, nhiều tựa sách về Hà Nội cũng được NXB Kim Đồng tái bản như Hà Nội rong ruổi quẩn quanh (Băng Sơn); Thương nhớ mười hai, Miếng ngon Hà Nội (Vũ Bằng), Sống mãi với thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng), Chuyện cũ Hà Nội (Tô Hoài) và bộ Kể chuyện Thăng Long - Hà Nội (nhiều tác giả) gồm 5 cuốn: Kinh đô muôn đời, Cảnh sắc Hà Nội, Kì tích chống giặc ngoại xâm, Kiến trúc ngàn năm, Danh nhân Hà Nội…

P.H