Sân khấu kịch phải tự cứu

“Cao máu” vì xếp lịch 

“Bà bầu” một sân khấu (SK) kịch từng bức xúc đã chia sẻ lên trang cá nhân chuyện diễn viên (DV) trả vai trước khi tác phẩm lên sàn đúng một ngày. Nỗi ấm ức không chỉ ở việc phải tìm người thay mà phải tính lại việc tập luyện, do đã thỏa thuận với từng DV, để có thể chốt được những ngày tập phù hợp với lịch làm việc của cả ê-kíp. Một người bỏ vai, mọi thứ đều phải điều chỉnh.

Mới đây, giới làm SK lại xôn xao với thông tin một vở kịch tết sẽ phúc khảo buổi trưa, nhưng nửa đêm, đạo diễn nhận được tin nhắn DV báo bận, dù lịch phúc khảo đã có từ trước đó khá lâu. Câu chuyện xếp lịch, tập hợp DV là nỗi lo thường trực của hầu hết các SK. Có vở diễn đã khởi động, lên sàn tập được nửa chặng đường, đành gác lại chỉ vì không thể tập trung DV. Chuyện một vở diễn chỉ có một buổi “diễn như thiệt” trơn tru từ đầu đến cuối trước khi phúc khảo không còn là chuyện hiếm. Thậm chí, có vở, buổi phúc khảo cũng là buổi đầu tiên chạy trọn chương trình.

Sân khấu Hoàng Thái Thanh là một trong các sân khấu hiếm hoi giữ được nhiều diễn viên gắn bó ổn định

Vài năm trở lại đây, người giữ nhiệm vụ sắp lịch ở các SK được cho là người bị “hại não” nhiều nhất. Lịch biểu diễn, tập luyện thường được báo trước ít nhất một tháng, nhưng để có được những ngày tập hoặc lịch diễn cố định, người sắp lịch phải liên lạc với từng DV để kiểm tra lịch trống, rồi dựa theo đó mới sắp xếp lịch diễn cho từng vở. Chuyện một tác phẩm loay hoay cả tháng vẫn không sắp nổi một suất diễn không phải là chuyện hiếm. Chưa kể trường hợp DV hào hứng nhận lời tham gia vở, nhưng chỉ được vài suất diễn, họ báo bận, không sắp xếp được thời gian và xin trả vai.

Việc sắp lịch diễn phúc khảo cũng nhiêu khê - cứ được người này, mất người khác nên ngày, giờ phúc khảo cũng phải chiều theo lịch của các DV chính. Những vai thứ, phụ… ai không xếp được, sẽ tìm người thay tạm để phúc khảo.

Mài mòn sáng tạo 

Mỗi mùa tập kịch, xếp lịch diễn, đạo diễn, quản lý lại căng như dây đàn, đặc biệt là mùa cao điểm lễ, tết trong năm. Dù vậy, họ vẫn phải thỏa hiệp nếu không muốn bỏ luôn SK. Kết quả là nhiều vở, ngày phúc khảo chỉ là chạy nội dung để hội đồng nghệ thuật xem, còn mảng miếng đạo diễn, sự sáng tạo của DV vẫn chỉ là những phác thảo mộc. Không dám mơ một vở diễn hoàn hảo với nhiều sáng tạo, ước mơ của đạo diễn giờ đơn giản là làm vở suôn sẻ, phúc khảo kịp thời gian. Thực tế này đang mài mòn đam mê và tình yêu của nhiều DV vẫn khát khao được cống hiến và gắn bó với sàn diễn.

Khi nay làm việc với DV ê-kíp chính, mai phải tập với những người đóng thay, đạo diễn chỉ còn có thể tập trung cho mảng miếng SK, những tình huống đã có sẵn, khó đẩy thêm những sáng tạo, chi tiết mới từ cách khai thác, thể hiện nhân vật của DV. Vở diễn sau phúc khảo, có vở còn thời gian để chỉnh sửa, nhưng cũng có vở đành để vậy. Những góp ý, thay đổi chỉ bằng lời, DV cứ thế diễn và tự điều chỉnh thêm qua từng suất diễn.

Những diễn viên nghiêm túc cũng không thể sáng tạo khi nay làm việc với DV ê-kíp chính, mai phải tập với những người đóng thay

Có những vở, ê-kíp diễn chính không thích nghi được với cách dựng và những sáng tạo đạo diễn đã dàn dựng cho DV tập thay, nên khi diễn họ sẽ tự ý sáng tạo. Đó thường là những sáng tạo mang dấu ấn cá nhân, nhưng lại tách khỏi mạch tổng thể của tác phẩm, thậm chí bị nhận xét như những lớp tấu hài, được lắp ghép thêm vào vở. Nhiều tác phẩm có chất liệu kịch bản khá tốt, nhưng lên SK không mấy ấn tượng là vì vậy.

Trên dưới 20 vở diễn ra mắt công chúng hằng năm, nhưng số vở ghi dấu ấn trong khán giả có lẽ chỉ đếm chưa hết một bàn tay. Thậm chí có nhiều vở, người ta còn không nhớ nổi tên. Trách đạo diễn non tay trong một số trường hợp có thể là trách oan, vì đạo diễn có giỏi cách mấy cũng khó xoay chuyển tình thế.

SK kịch không thể nuôi nổi DV. Tất cả DV đều phải chạy show kiếm tiền để có thể tiếp tục sống với nghề. Phải chăng vì vậy mà có những DV xem việc cộng tác với SK như một “ân huệ” họ dành cho SK? Từ lâu rồi, SK đã không còn quy định nào để ràng buộc DV, trừ kêu gọi trách nhiệm, lòng tự trọng và niềm tin.

Chính các diễn viên phải là người cứu lấy sân khấu

SK kịch đang ở giai đoạn rất khó khăn. Đã có những SK không thể tiếp tục duy trì hoạt động vì không đủ sức thu hút khán giả. Mới đây, trong buổi gặp gỡ lãnh đạo TP.HCM để bàn về những giải pháp tháo gỡ khó khăn, một trong những việc được Phó chủ tịch UBND TP.HCM  Trần Vĩnh Tuyến chỉ đạo làm ngay là rà soát lại các địa điểm biểu diễn để có sự điều chỉnh hợp lý, tháo gỡ khó khăn về điểm diễn cho các SK xã hội hóa.

Nhưng với thực tế đang diễn ra, dù có điểm diễn cố định, những vở kịch bàng bạc, thiếu dấu ấn sáng tạo cũng khó mà thu hút. Nói yêu SK, xem SK là nơi làm nghề đúng nghĩa… như những gì từng phát biểu, không ai khác, chính từng DV phải cứu lấy SK. 

  Thảo Vân