Thiếu hụt dòng sách về ca từ, phía sau ca khúc

Bộ đôi tập sách ca từ Những lời bình yên và cuốn chân dung Tâm của nhạc sĩ Quốc Bảo mới ra mắt dễ gợi ra sự thiếu hụt dòng sách về “The lyric books” (sách về ca từ), “Stories behind the songs books” (Những câu chuyện phía sau ca khúc) trong thị trường xuất bản hiện nay ở nước ta.

Ai còn cần sở hữu một cuốn sách ca từ?

Trong phần mở đầu Những lời bình yên, dù tác giả gọi đây là những lời hát, không phải thơ; người đọc vẫn có thể tiếp cận văn bản theo kiểu thưởng thức thi ca. Ở đó, Quốc Bảo tách lời bài hát của mình ra khỏi những thành tố của một nhạc phẩm. Lời ca thoát khỏi những khuôn nhạc, ký âm, độc lập với giai điệu, không còn lệ thuộc vào những hiệu ứng hòa âm hay giọng ca, mà tái sinh trong một hoàn cảnh thưởng thức khác, thông qua sự đọc. “Để một hoàng hôn nhẹ nhõm nào đó, bạn ngân nga âm ư chúng. Không nhất thiết giai điệu của bạn phải giống hệt giai điệu đã được ghi âm” - nhạc sĩ nói.

Bộ đôi tập sách ca từ Những lời bình yên và cuốn chân dung Tâm của nhạc sĩ Quốc Bảo

Cuốn chân dung Tâm không đơn thuần là bút ký chân dung theo kiểu kể hết mọi thứ về cuộc đời ca sĩ Mỹ Tâm, mà đó là lát cắt về một hiện thực mang tên Mỹ Tâm. Hiện thực đó được tác giả quan sát và có phần can dự trong 20 năm qua.

“Khi viết cuốn sách này, tôi hướng đến hai đối tượng: một là đang làm nghề âm nhạc, nhìn thấy được vì sao Mỹ Tâm đã vươn lên hẳn so với mặt bằng âm nhạc 20 năm trước, để trở thành ngôi sao và giữ được vẻ lấp lánh đó lâu đến như vậy. Hai là những người yêu mến Tâm sẽ nhìn ra được lát cắt trong những điều đời thường nhất của người nghệ sĩ mà họ mến mộ từng trải qua trong một giai đoạn rất dài. Những thử thách, những cam go, những giọt nước mắt… cũng như sự kiên định trong hành trình của mình” - nhạc sĩ cho biết.

Trước câu hỏi, ở thời mà chỉ một cú click chuột đã có kết quả, liệu ai còn cần, muốn sở hữu một cuốn sách ca từ, mua một cuốn sách in lời bài hát, Quốc Bảo cho rằng, những lời nhạc trên mạng phần lớn là không chính xác, thậm chí sai thảm hại. Kể cả ở những trang nghe nhạc trực tuyến thuộc hàng lớn nhất Việt Nam hiện nay như Zing Mp3 hay nhaccuatui… hoặc những trang thuần về lời ca như hopamviet, lyric… thì độ xác tín về ca từ khiến những người có hiểu biết nhiều khi cũng phải hoang mang. Ngoài việc một cuốn sách có thể thưởng thức như một văn bản độc lập với ca khúc, Những lời bình yên với 100 lời bài hát có tác dụng chỉnh lý những lời hát cho đúng văn bản gốc.

Thế giới vẫn còn dòng sách ca từ

Trên thế giới hiện nay, ở hầu hết các nhà sách, trong loại sách “Perfoming arts books” (tạm gọi là sách về các loại hình nghệ thuật trình diễn), vẫn thấy các cuốn sách về ca từ như của Bob Dylan, The Rolling Stones, The Beatles… Sách dạng này được bán dao động từ 17 - 30 USD là mức không hề rẻ, nếu chiếu theo mặt bằng của thị trường xuất bản Việt Nam hiện nay.

“Stories behind the songs”, dạng như Tâm của Quốc Bảo là một kiểu khác của “Perfoming arts books”. Điều đó cho thấy, bên cạnh sự phát triển như vũ bão của công nghệ sản xuất âm nhạc, gu thưởng thức,  nghe - xem - đọc đã có nhiều đổi khác, vẫn còn những sản phẩm được làm ra để thưởng thức chậm, thưởng thức đúng và chuẩn, dù những tác giả được nhắc đến không còn nữa hoặc những dòng nhạc gắn bó với họ không còn thịnh hành.

Thế giới vẫn bán các ấn phẩm sách về ca từ

Tất nhiên, không phải đến Quốc Bảo, Việt Nam mới có những cuốn sách về ca từ, về những câu chuyện đằng sau ca khúc. Trước năm 1975, ở ta, chủ yếu ở Sài Gòn, thị trường nhạc tờ rất sôi động, nhiều nhạc sĩ sống được từ nó. Với kích thước cỡ A4, đa số tờ nhạc khi đó là tranh vẽ, được trình bày đẹp mắt hoặc có ảnh chân dung của chính tác giả/ca sĩ thể hiện ca khúc, có phần lời ca in kèm hợp âm, thông tin tác giả, tác phẩm, năm ra đời… ở mặt sau, được các đơn vị xuất bản như Khai Sáng, Thanh Hương, Tinh Hoa, Nhạc Mới, Diên Hồng... in hoặc do các nhạc sĩ tự đứng ra in và phát hành.

Thị trường nhạc tờ từng rơi vào cảnh eo sèo cho tới mấy năm qua mới trở lại, nhờ những người có thú sưu tầm, song lại “bị hét” với giá rất cao so với giá trị ban đầu. Tuy nhiên, chính những tờ nhạc giai đoạn trước đã manh nha cho sự ra đời của các tập sách về ca từ sau này như các tập của nhạc sĩ Phạm Duy, Trịnh Công Sơn… Dù vậy, nhiều năm trở lại đây, những tập sách ca từ gần như biến mất. Nếu có thì lời ca khúc cũng chỉ đưa vào như một phần phụ trong các cuốn tuyển tập ghi chép của những nhạc sĩ hoặc các cuốn chân dung nhạc sĩ.

Dòng sách về những câu chuyện phía sau ca khúc cũng ít ỏi. Các nhà xuất bản hoặc công ty sách cũng chẳng mặn mà gì với dòng sách này, trong khi đã có một thời, độc giả bị bội thực với tự truyện của sao, nhất là những sao trẻ, sở hữu lượng fan đông đảo. 

Đậu Dung